Uprawnienia syndyka w sprawie podatkowej upadłego

W myśl art. 173 ustawy z 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jedn. DzU z 2022 r. poz. 2520, dalej Pu) syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza go przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem go przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji.

Podatnik w upadłości traci więc możliwość korzystania i rozporządzania należącym do niego majątkiem, natomiast masa upadłości nadal stanowi własność upadłego. Upadły nadal pozostaje podatnikiem.

Zgodnie z art. 144 ust. 1 Pu po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Postępowania te syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym (art. 144 ust. 2 Pu).

Nie oznacza to jednak, że syndyk może być stroną w sprawach podatkowych upadłego.

Jak stanowi art. 133 § 1 Op, stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a także osoba trzecia, o której mowa w art. 110–117c, która z uwagi na swój interes prawny żąda czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy.

Ponadto stroną w postępowaniu podatkowym może być również:

• osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej inna niż wymieniona w § 1, jeżeli zgodnie z przepisami prawa podatkowego przed powstaniem obowiązku podatkowego ciążą na niej szczególne obowiązki lub zamierza skorzystać z uprawnień wynikających z tego prawa,
• w sprawach dotyczących zwrotu podatku VAT – wspólnik spółki, uprawniony na podstawie przepisów o VAT do otrzymania zwrotu podatku,
• w sprawie stwierdzenia nadpłaty w zakresie zobowiązań byłej spółki cywilnej – osoba, która była wspólnikiem spółki cywilnej w chwili rozwiązania spółki.

Syndyk nie należy do żadnej z ww. kategorii.

Można jeszcze rozważyć, czy nie jest osobą, która z uwagi na swój interes prawny żąda czynności organu podatkowego.

W orzecznictwie dominuje pogląd, że kategoria interesu prawnego, na której jest oparta legitymacja procesowa w postępowaniu podatkowym, należy do prawa materialnego. W przepisach szeroko rozumianego prawa materialnego musi się więc znajdować norma lub normy prawne przewidujące w określonym stanie faktycznym i w odniesieniu do określonego podmiotu możliwość wydania decyzji lub podjęcia czynności nakładającej obowiązek bądź przyznającej określone uprawnienia. To zaś oznacza, że dla uzyskania przez określony podmiot przymiotu strony nie wystarczy wykazanie jakiegokolwiek interesu, lecz musi to być interes prawny, który ma postać kwalifikowaną. Stroną jest tylko ten podmiot, którego własny interes prawny (obowiązek lub uprawnienie) podlega konkretyzacji w postępowaniu podatkowym (tak wyroki NSA z 12.12.2007 r., I FSK 76/07, i 25.02.2010 r., II FSK 1635/08).

Jak trafnie zauważył WSA we Wrocławiu w wyroku z 29.08.2023 r. (I SA/Wr 819/22), przez pojęcie „interesu prawnego” rozumie się interes zgodny z prawem i chroniony przez prawo. Interes prawny wynika z całokształtu okoliczności zaistniałych w danej sprawie. O tym, czy i kto ma interes prawny, można orzec wyłącznie na podstawie analizy właściwych norm materialnoprawnych. Są to te same normy, które kształtują stosunek podatkowoprawny. Interes prawny każdorazowo powinien wynikać z konkretnej normy prawa materialnego i odnosić się do określonego stanu faktycznego. Interes prawny musi ponadto bezpośrednio dotyczyć sfery prawnej podmiotu. Stroną jest tylko ten podmiot, którego własny interes prawny (obowiązek lub uprawnienie) podlega konkretyzacji w postępowaniu podatkowym.

W opisanym przypadku syndyk nie ma interesu prawnego. CIT spółki nie dotyczy jego obowiązków i uprawnień.

Na mocy art. 241 § 1 Op wznowienie postępowania następuje jedynie z urzędu lub na żądanie strony. W przypadku złożenia przez syndyka wniosku o wznowienie postępowania organ odmówi wszczęcia postępowania. W myśl bowiem art. 165a § 1 Op, gdy żądanie zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z jakichkolwiek innych przyczyn, postępowanie nie może być wszczęte, organ podatkowy wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.