Sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności za 2022 r. w warunkach niepewności otoczenia gospodarczego – rekomendacje Komitetu Standardów Rachunkowości

„Niepewność” została zdefiniowana w rekomendacjach jako stan spowodowany zmianami otoczenia gospodarczego m.in. na skutek wzrostu inflacji i stóp procentowych, istotnych zmian kursów walut obcych, rosnących kosztów surowców i pracy czy sytuacji na rynku energii i ciepła, które mogą mieć negatywny wpływ na działalność jednostki, w tym na jej zdolność do kontynuacji działalności.

Sprawozdania finansowe (sf) powinny rzetelnie i jasno przedstawiać sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy jednostek. Stąd należy w nich uwzględnić ew. wpływ niepewności występującej na dzień bilansowy oraz do dnia sporządzenia sf.

W rekomendacjach wskazano m.in., że:

• Niepewność towarzysząca obecnie działalności jednostek jest przesłanką szczególnie rozważnej oceny zdolności jednostki do kontynuacji działalności.
• Jednym z kluczowych wyzwań jednostek sporządzających sf za 2022 r. jest ocena wpływu inflacji na prezentowane w nim informacje, szczególnie te zamieszczane w bilansie, rachunku zysków i strat, zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym lub rachunku przepływów pieniężnych.
• Uor nie przewiduje szczególnych zasad wyceny w warunkach inflacji. Zdaniem Komitetu nie jest obecnie możliwe zastosowanie się do MSR 29 „Sprawozdawczość finansowa w warunkach hiperinflacji”. Polska gospodarka nie jest gospodarką hiperinflacyjną w rozumieniu tego standardu (m.in. nie został osiągnięty stan, kiedy skumulowana stopa inflacji z okresu 3 lat zbliża się do wartości 100% lub ją przekracza).
• Jednostki powinny poddać analizie przyjętą metodę wyceny rozchodu składników aktywów (FIFO, LIFO, ceny przeciętne). Zastosowanie metody FIFO sprzyja bardziej realnej wycenie zapasów, ale w większym stopniu może zniekształcać wynik finansowy. Z kolei zastosowanie metody LIFO przyczynia się do urealnienia wyniku finansowego, jednak może zniekształcać wartość posiadanych zapasów (przez jej zaniżenie, czasem nawet znaczne). Za najmniej zniekształcające w warunkach niepewności Komitet uznał zastosowanie metody cen przeciętnych i tę metodę rekomenduje. Zmiana metody wyceny rozchodu jest zmianą przyjętych zasad (polityki) rachunkowości.
• Jednostki powinny poddać wnikliwej, ponownej ocenie stan rezerw (w tym biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów) na dzień bilansowy, obejmującej weryfikację podstaw ich początkowego ujęcia.

Ponadto Komitet przypomniał zasady tworzenia rezerw (w tym na restrukturyzację i kapitałowych), a także zasady zastosowania dyskonta do rezerw w warunkach niepewności. Przedstawił też sposób ujęcia rekompensaty do cen sprzedaży otrzymanej przez przedsiębiorstwa energetyczne. Dopłaty, te ujmuje się w przychodach, gdy ich uzyskanie jest niewątpliwe, a więc po uprawdopodobnieniu ich otrzymania, w powiązaniu ze spełnieniem warunków uprawniających do ich otrzymania. Jeżeli zatem jednostka spełnia warunki do ujęcia rekompensat, to przychody z tego tytułu ujmuje w okresach, których dotyczą, tj. w których dokonała sprzedaży i poniosła w związku z tym straty. Ujęcie dopłat następuje bez względu na to, czy zostały wpłacone, czy nie.

W rekomendacjach poruszono też problem utraty wartości aktywów przedsiębiorstw energetycznych oraz umów powodujących obciążenia w tych przedsiębiorstwach.

Osobny rozdział rekomendacji został poświęcony ujawnieniom w warunkach niepewności – zasadom ujawnień w jednostkach niesporządzających sprawozdania z działalności, a także ujęciu przychodów i kosztów o nadzwyczajnej wartości lub które wystąpiły incydentalnie.

W ostatnim rozdziale, poświęconym sprawozdaniu z działalności, wskazano m.in., że jednostka, uwzględniając specyfikę swojej działalności, powinna ujawnić, jaki wpływ na jej działalność miało i może mieć w przyszłości pogorszenie sytuacji w otoczeniu gospodarczym, w tym w szczególności wzrost inflacji i stóp procentowych oraz zmiany kursów walut obcych, w których jednostka rozlicza się z kontrahentami, sytuacja na rynku pracy czy na rynku dostaw.

Pełna treść rekomendacji Komitetu jest dostępna tu: Sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności za 2022 r. w warunkach niepewności otoczenia gospodarczego.