Sąd może kwestionować podstawę wymiaru składek przedsiębiorcy, który pobierał wysoki zasiłek

Tak wynika z wyroku SN z 5.09.2018 (I UK 208/17).

Pani X zarejestrowała 22.05.2015 działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży internetowej. Równocześnie do 1.07.2015 była zatrudniona na umowę o pracę. W lipcu 2015 była zgłoszona do ubezpieczeń społecznych z umowy zlecenia. Od 1.08.2015 zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych, w tym dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z pozarolniczej działalności, deklarując podstawę wymiaru składek w kwocie 9897,50 zł, a składki pokrywała z dochodów męża oraz oszczędności.

Od 4.09.2015 była na zwolnieniu chorobowym, a 5.12.2015 urodziła dziecko. W okresie działalności gospodarczej założyła kilka domen internetowych, ogłaszała założoną firmę na portalach internetowych, kupiła folię tablicową, która miała być pomocna przy prowadzeniu szkoleń. W sierpniu 2015 przeprowadziła szkolenie za 600 zł, a we wrześniu 2015 – za 400 zł. Ponadto sprzedała jedną wykonaną przez siebie tablicę pamiątkową za 59 zł. Z tytułu działalności gospodarczej w 2015 wykazała w PIT-36 przychód w wysokości 1073,50 zł, koszty uzyskania 1863,11 zł i stratę 789,61 zł. Innych dochodów z działalności gospodarczej nie osiągnęła.

ZUS zakwestionował tytuł do ubezpieczenia, tzn. prowadzenie działalności gospodarczej – jako zatrudnienie pozorne, mające na celu wyłącznie uzyskanie wysokich świadczeń z ZUS.

Zdaniem SN należy zbadać, czy działalność gospodarcza miała charakter zorganizowany i ciągły – w znaczeniu jej uruchamiania i kontynuowania w celach zarobkowych, w tym także po zakończeniu okresu opieki nad dzieckiem – a nie została założona wyłącznie w celu nabycia nienależnych lub ewidentnie zawyżonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu opłaconych składek, które były oderwane od deklarowanej, a nawet wykonywanej działalności gospodarczej, generującej wyłącznie stratę.

Zawarcie umowy o pracę lub podjęcie pozarolniczej działalności i zadeklarowanie wygórowanej podstawy wymiaru składek społecznych, w sytuacji gdy osoba zgłaszająca się do ubezpieczeń w krótkim czasie korzysta ze zwolnień lekarskich lub innych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, może podlegać ocenie jako wykreowanie pozornego lub fikcyjnego tytułu podlegania ubezpieczeniom.

Uznanie, że działalność była wykonywana, nie uchyla obowiązku sądowej weryfikacji zadeklarowanej – w maksymalnej ustawowej wysokości – podstawy wymiaru składek. Wysokość należnych świadczeń powinna uwzględniać nie tylko zasadę ich solidarnej proporcjonalności do wysokości opłaconych składek, ale także zasadę niedyskryminacji innych ubezpieczonych, którzy na ogół opłacają składki bez widocznego celu skorzystania z zawyżonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Sądy są uprawnione do korygowania zadeklarowanej wysokości składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostały opłacone w ewidentnie zawyżonej wysokości z zamiarem oczywistego obejścia prawa w celu nabycia świadczeń w nienależnej wysokości.

Także ZUS może kontrolować oraz korygować zawyżone podstawy wymiaru składek z każdego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym w celu zapobieżenia nabywaniu nienależnie zawyżonych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na manipulacyjne zawyżenie podstawy wymiaru oczekiwanych świadczeń z tego ubezpieczenia, tj. w sposób sprzeczny z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzający do obejścia prawa ubezpieczeń społecznych.