Przeksięgowanie walutowej zaliczki klienta na firmę leasingową – skutki w VAT

Jak rozumiem, cena sprzedaży – zarówno netto, jak i brutto – jest określona w umowie w euro, więc euro jest zasadniczym punktem odniesienia rozliczeń. Jeśli klient wpłaca całą zaliczkę w euro, to i w euro jest wyrażona kwota zobowiązania spółki wobec klienta z tytułu konieczności jej zwrócenia. Nie ma przy tym znaczenia, że część wpłaty (VAT) została przeliczona w spółce na złote. Klient wpłacił bowiem kwotę w euro i spółka jest mu winna kwotę w euro. Tę samą kwotę jest winna spółce firma leasingowa. Nie ma też przeszkód, aby strony skompensowały trójstronnie te zobowiązania (wszystkie są równe, gdyż kwota euro pozostaje przez cały czas ta sama).

Należy jednak zauważyć, że moment kompensaty jest dla spółki równoznaczny z momentem wykonania dwóch czynności – zwrócenia pieniędzy klientowi oraz przyjęcia zaliczki od firmy leasingowej. Zatem na skutek zmienności kursu EUR/PLN faktura spółki wystawiona firmie leasingowej będzie opiewać na inną kwotę VAT (będzie przeliczona po kursie z dnia poprzedzającego kompensatę, tj. otrzymanie zaliczki od firmy leasingowej), niż opiewała faktura na tę samą zaliczkę wystawiona uprzednio klientowi (przeliczona po kursie z dnia poprzedzającego zapłatę zaliczki przez klienta). Innymi słowy pierwsza transakcja (zaliczka od klienta) ulega swoistemu unicestwieniu, a powstaje nowa transakcja (zaliczka od firmy leasingowej) – obie są równe w zakresie rozliczenia stron, a różnią się jedynie kwotą VAT należnego, wyrażonego w złotych.

Kusząca może wydawać się opcja wystawiania faktur na firmę leasingową z zastosowaniem bieżącego kursu euro do przeliczenia kwoty VAT i następnie rozliczanie różnicy. Przykładowo przy wzroście kursu z 4,0 na 4,50 EUR/PLN, jeśli spółka wystawi fakturę na 1000 euro + 1035 zł, to skompensowaniu ulegnie 1000 euro i 920 zł (pierwotna wpłata klienta), co w efekcie spowoduje, że firma leasingowa będzie winna spółce 115 zł, które następnie faktycznie powinna dopłacić (np. regulując następną fakturę od spółki). Gdyby zaś kurs euro spadł, to faktura spółki na firmę leasingową mogłaby być wystawiona na 1000 euro + 805 zł, co w wyniku kompensaty skutkowałoby tym, że spółka byłaby winna klientowi 135 zł i powinna je oddać.

Jednak takie postępowanie byłoby moim zdaniem nieprawidłowe, gdyż przedmiotem rozważań jest zaliczka, a faktura dokumentująca zaliczkę powinna odpowiadać dokładnie kwocie, która została rzeczywiście wpłacona. W przypadku wzrostu kursu waluty obcej mielibyśmy do czynienia z zawyżeniem faktury zaliczkowej, a w przypadku spadku – z zaniżeniem.

Należy zauważyć, że nie występują tu różnice kursowe na VAT. Dochodzi bowiem do anulowania pierwszej transakcji i zawarcia nowej. Nie ma przy tym znaczenia, że wpłata nastąpiła tylko raz i pieniądze pozostają w spółce, bo formalnie dochodzi do zwrotu tych pieniędzy klientowi i otrzymania nowej wpłaty od firmy leasingowej; pierwsza transakcja się zatem zeruje, a druga jest po prostu nową transakcją. Nie mamy więc do czynienia z sytuacją, w której pomiędzy zaksięgowaniem transakcji a zapłatą wystąpiły różne kursy waluty.