Projekty dofinansowane z dotacji budżetowych lub unijnych – status gminy jako podatnika VAT

Tak wynika z orzeczeń TSUE z 30.03.2023 r. w sprawach:

• C-612/21, w której gmina za pośrednictwem przedsiębiorstwa dostarczała mieszkańcom i instalowała systemy OZE,
• C-616/21, w której gmina zleciła przedsiębiorstwu usuwanie azbestu i odbieranie wyrobów i odpadów zawierających azbest od jej mieszkańców, którzy wyrazili na to zgodę.

Wcześniej organy podatkowe i sądy administracyjne stały na stanowisku, że w przypadku tego rodzaju projektów gmina działa jako podatnik VAT, a otrzymana przez nią dotacja powinna być uwzględniona w podstawie opodatkowania VAT.

W przywołanych wyrokach TSUE uznał, że takie działanie gminy nie stanowi dostawy towarów ani świadczenia usług opodatkowanych VAT, jeżeli:

• nie ma na celu osiągania stałego dochodu i skutkuje jedynie zapłatą przez mieszkańców kwot pokrywających część poniesionych kosztów (w sprawie chodziło najwyżej o 1/4 tych kosztów), a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych lub
• nie prowadzi do żadnej płatności ze strony tych mieszkańców, gdyż czynności te są finansowane ze środków publicznych.

TSUE odwołał się do wyroku z 12.05.2016 (C-520/14), w którym orzekł, że jeżeli gmina odzyskuje – w drodze otrzymywanych przez nią wkładów – jedynie niewielką część poniesionych przez siebie kosztów, a pozostała część jest finansowana ze środków publicznych, taka różnica między tymi kosztami a kwotami otrzymanymi w zamian za oferowane usługi może sugerować, że wkłady te należy raczej uznać za opłatę aniżeli wynagrodzenie.

W obu wyrokach TSUE uznał za ekonomicznie nieopłacalne obciążanie odbiorców dostaw/usług nie więcej niż 1/4 poniesionych przez gminę kosztów i oczekiwanie jednocześnie rekompensaty w postaci dofinansowania za zasadniczą część pozostałych (3/4) tych kosztów lub nieprzenoszenie żadnych poniesionych przez gminę kosztów na beneficjentów usług i oczekiwanie jednocześnie częściowej rekompensaty tych kosztów w formie dotacji.

W ocenie TSUE taki mechanizm nie tylko stawiałby przepływy pieniężne gminy w sytuacji strukturalnie deficytowej, ale też stwarzałby nietypowy stopień niepewności dla podatnika, ponieważ kwestia, czy i w jakim zakresie osoba trzecia zwróci tak istotną część poniesionych kosztów, pozostaje faktycznie otwarta do czasu podjęcia przez tę osobę trzecią decyzji, co następuje po tym, jak sporne transakcje zostaną dokonane.

To oznacza, że gmina w takich przypadkach nie prowadzi działalności gospodarczej, a więc nie jest podatnikiem VAT. Skoro podejmowane przez nią czynności znajdują się poza zakresem VAT, ani otrzymane dofinansowanie, ani ew. wpłata mieszkańców nie podlegają temu podatkowi.