Wyjaśnienie nie jest już podaniem – co z tego wynika dla podatników i fiskusa

Od 7.07.2022 r. z art. 168 § 1 Op został wykreślony nawias oraz umieszczone w nim wyrazy „żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia, ponaglenia, wnioski”, objaśniające dotychczas pojęcie „podania”.

Jak wynika z uzasadnienia rządowego projektu nowelizacji (druk Sejmu IX kadencji nr 2138), wykreślane jest zbędne doprecyzowanie pojęcia „podanie”. Przez podanie należy rozumieć każde pismo kierowane do organów podatkowych, a nie jak sugeruje treść przepisu wyłącznie „żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia, ponaglenia, wnioski”.

Zastosowany zabieg legislacyjny okazał się jednak chybiony, gdyż w efekcie nie tylko nie każde pismo kierowane do organów podatkowych jest podaniem, ale od 7.07.2022 r. podaniami przestały być wyjaśnienia.

Autorzy projektu nowelizacji zapomnieli o podstawowej zasadzie wykładni prawa, zgodnie z którą jeśli ustawa nie zawiera własnej definicji danego pojęcia, stosuje się jego potoczne rozumienie. W przypadku „podania” w potocznym rozumieniu jest to „pismo z prośbą skierowane do władz” (www.sjp.pwn.pl).

Ze swojej natury wyjaśnienia nie są prośbą, a więc – moim zdaniem – nie są też obecnie podaniem w rozumieniu art. 168 § 1 Op. Ew. próba odwołania się do uzasadnienia projektu nowelizacji dla wyjaśnienia pojęcia „podanie” nie będzie skuteczna, skoro uzasadnienie to dotyczy projektu rządowego, a organem, który zmienił art. 168 § 1 Op, jest Sejm. Odwołanie się do wykładni autentycznej pojęcia „podanie” wymagałoby dokonania tego przez organ, który ustanowił nowe brzmienie przepisu.

Ciekawe mogą być skutki tej niezamierzonej zmiany dla podatników i organów podatkowych.

Dotychczas art. 168 § 1 Op nakazywał wnoszenie wyjaśnień na piśmie lub ustnie do protokołu, a wyjaśnień utrwalonych w postaci elektronicznej – na adres do doręczeń elektronicznych lub za pośrednictwem konta w systemie teleinformatycznym organu podatkowego. Obecnie nie ma tego warunku, a więc wyjaśnienia mogą być składane w dowolnej formie, np. przez telefon lub na dowolny adres e-mailowy organu podatkowego.

Do wyjaśnień nie ma już zastosowania art. 168 § 3 Op, a więc wyjaśnienie nie musi być podpisane przez wnoszącego.

Obecnie do wyjaśnień nie stosuje się już wymogów określonych w art. 168 § 2 Op, a zatem wyjaśnienie nie musi wskazywać osoby, od której pochodzi, ani jej adresu czy identyfikatora podatkowego.

Co więcej, wyjaśnienia składane w postępowaniach podatkowych nie muszą już czynić zadość innym wymogom ustalonym w przepisach szczególnych.

Ponieważ wyjaśnienia nie są już podaniami, nie stosuje się do nich np. art. 169 § 1, 1a i 1b Op i organ podatkowy nie jest uprawniony do wzywania wnoszącego wyjaśnienia do usunięcia braków w terminie 7 dni ani do pozostawienia wyjaśnień bez rozpatrzenia. Jeżeli wyjaśnienie nie zawiera adresu lub zostało wniesione w innej formie niż wskazana w art. 168 § 1 Op, organ nie ma prawa pozostawić go bez rozpatrzenia.

Co ciekawe, na podstawie art. 155 § 1 i art. 159 § 1 pkt 4 Op organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, a w takim wezwaniu jest obowiązany wskazać, czy osoba wezwana powinna stawić się osobiście lub przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie.

Jeśli nie będzie konieczna osobista obecność osoby składającej wyjaśnienie i zostanie wskazana możliwość złożenia wyjaśnień na piśmie, będzie to właśnie tylko możliwość, a nie obowiązek i osoba wezwana do złożenia wyjaśnień może wybrać wygodną dla siebie formę złożenia wyjaśnień.

W praktyce strona postępowania, której będzie zależeć na szybkim wyjaśnieniu sprawy, będzie się starała przekazywać wyjaśnienia w dotychczasowej formie. Jednak w przypadkach, w których stronie będzie zależało na „przeciąganiu” sprawy aż do jej przedawnienia, obecna całkowita dowolność w formie składania wyjaśnień może być wykorzystywana przeciw organom podatkowym.