Od odprawy dla „terytorialsa” należą się składki ZUS

23.04.2022 r. weszła w życie ustawa z 11.03.2022 r. o obronie Ojczyzny (DzU poz. 655), która zastąpiła m.in. obowiązującą wcześniej ustawę z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2017 r. poz. 1430). Zmianie uległy m.in. regulacje dotyczące prawa do odpraw dla pracowników powoływanych do służby wojskowej.

Do kwietnia ubiegłego roku prawo do odprawy w wysokości 2-tygodniowego wynagrodzenia miał pracownik powołany do służby wojskowej: zasadniczej, okresowej lub terytorialnej. Obecnie, wskutek nowego podziału służby wojskowej, kandydat do wstąpienia w szeregi Wojska Polskiego ma do wyboru 3 rodzaje służby: zawodową, terytorialną, dobrowolną zasadniczą (oraz dodatkowo 2 rodzaje służby w rezerwie – aktywną i pasywną rezerwę). Jednocześnie w myśl nowych przepisów odprawa przysługuje wyłącznie osobom, które podjęły, na ich wniosek, służbę wojskową w obronie terytorialnej (OT).

Zgodnie z art. 306 ust. 2 ustawy pracownik powołany do terytorialnej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości 2-tygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Są to więc zasady określone w § 14 i nast. rozporządzenia MPiPS z 8.01.1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Ministerstwo Obrony Narodowej zamieściło na swojej stronie internetowej następujące wyjaśnienie, że co do zasady: Przyjmuje się, że odprawa w wysokości 2-tygodniowego wynagrodzenia powinna wynosić połowę miesięcznej płacy pracownika – Terytorialsa (Uprawnienia i powinności).

Podstawy zwolnienia ze składek na ubezpieczenia społeczne odprawy wypłaconej osobie powołanej do służby wojskowej można upatrywać w § 2 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia składkowego. Jednak przepis ten mówi o odprawie wypłaconej na podstawie art. 125 ustawy z 21.11.1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej. Obecnie takim osobom nie przysługuje odprawa, lecz mają one prawo do ostatnio pobieranego wynagrodzenia od pracodawcy do końca miesiąca kalendarzowego, w którym mają obowiązek stawić się do pełnienia tej służby (art. 189 ustawy o obronie Ojczyzny).

Z wątpliwościami w kwestii oskładkowania odprawy dla tzw. terytorialsa zwrócił się do ZUS przedsiębiorca, wnosząc o wydanie interpretacji. Wskazał, że przepis po pierwsze nie wymienia wprost odprawy dla żołnierzy OT, a po drugie sama ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej już nie obowiązuje.

ZUS potwierdził zdanie płatnika, że taką odprawę trzeba oskładkować. W decyzji z 1.02.2023 r. (DI/100000/43/14/2023) wskazał, że rozporządzenie składkowe nie wymienia wśród świadczeń objętych ulgą odprawy dla terytorialsów, a nieaktualne odesłanie nic w tym zakresie nie zmienia. Podsumował: Na podstawie tej ustawy [o obronie Ojczyzny – przyp. red.] odprawę od pracodawcy otrzymuje tylko pracownik powołany do terytorialnej służby wojskowej. Jednocześnie ustawa o obronie Ojczyzny rozróżnia zasadniczą służbę wojskową i terytorialną służbę wojskową. Wyłączenie z podstawy wymiaru składek odpraw wypłaconych pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej straciło zatem nie tylko swoje umocowanie ustawowe, ale stało się również bezprzedmiotowe ze względu na wskazanie przez ustawodawcę osób powołanych do terytorialnej służby wojskowej jako jedynych uprawnionych do wspomnianej odprawy. Odprawy wypłacane osobom powołanym do terytorialnej służby wojskowej, zarówno pod rządami uchylonej ustawy o powszechnym obowiązku obrony, jak i pod rządami obowiązującej obecnie ustawy o obronie Ojczyzny nie korzystały z wyłączenia z podstawy wymiaru składek. W konsekwencji odprawy wypłacane pracownikom powołanym do terytorialnej służby wojskowej stanowią podstawę wymianu składek na ich ubezpieczenia społeczne.