Nieodpłatne udostępnianie lokali pracownikom – opodatkowanie VAT

VAT podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). W ściśle określonych przypadkach przyjmuje się, że także nieodpłatne świadczenie usług spełnia definicję świadczenia odpłatnego, które podlega VAT.

W myśl art. 8 ust. 2 ustawy o VAT za odpłatne świadczenie usług uznaje się również m.in. nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Za usługi świadczone do celów innych niż działalność gospodarcza uznaje się wszelkie usługi, których świadczenie odbyło się bez związku z potrzebami prowadzonej działalności gospodarczej.

Dla stwierdzenia, czy konkretne nieodpłatne świadczenie usług podlega VAT na mocy art. 8 ust. 2 ustawy o VAT, istotne jest zatem ustalenie celu takiego świadczenia. Aby je uznać za odpłatne świadczenie usług podlegające VAT, musi być świadczone na cele inne niż działalność gospodarcza podatnika (niemające związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa i potrzebami prowadzonej działalności).

TSUE w wyroku z 16.10.1997 (C-258/95) rozważał, czy bezpłatny przewóz pracowników na teren przedsiębiorstwa to świadczenie usług za wynagrodzeniem. Trybunał wskazał, że na ogół usługi transportowe świadczone nieodpłatnie na rzecz pracowników podlegają opodatkowaniu. Jednak zdarza się, że są jedyną możliwością dowozu pracowników do miejsca pracy i wówczas służą celom prowadzonej przez pracodawcę działalności gospodarczej.

Kierując się wnioskami płynącymi z ww. wyroku, należy przyjąć, że zwykle użyczenie lokali mieszkalnych pracownikom służy prywatnym celom pracownika. Jednak w określonych okolicznościach, np. gdy zakład pracy jest zlokalizowany w małej miejscowości i występują trudności w wynajęciu mieszkania, a pracownicy pochodzą z odległych regionów, wymogi prowadzonej działalności (potrzeby przedsiębiorstwa) mogą spowodować konieczność zapewnienia pracownikom lokali mieszkalnych na czas trwania stosunku pracy. W tak specyficznych okolicznościach służy to działalności gospodarczej podatnika, a korzyść osobista uzyskiwana przez pracowników z takiego bezpłatnego użyczenia ma drugorzędne znaczenie w stosunku do potrzeb przedsiębiorstwa.

Użyczenie lokali pracownikom nie będzie wówczas objęte VAT na podstawie art. 8 ust. 2 ustawy o VAT, co potwierdza interpretacja KIS z 23.01.2020 (0113-KDIPT1-2.4012.666.2019.1.KW). KIS uznała jednocześnie, że spółce nie przysługuje odliczenie VAT z faktur za najem i media.

Reasumując: nieodpłatne zapewnienie pracownikom/zleceniobiorcom świadczeń związanych z zakwaterowaniem stanowi nieodpłatne świadczenie usług niepodlegające VAT, gdyż nadrzędnym celem świadczonych usług jest realizacja celów gospodarczych spółki, a korzyść osobista uzyskiwana przez pracowników z takiego bezpłatnego świadczenia ma drugorzędne znaczenie w stosunku do potrzeb prowadzonego przedsiębiorstwa.