„Mały ZUS” po urodzeniu dziecka

Pani X z tytułu działalności gospodarczej od 13.03.2017 obowiązkowo podlegała ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Jako początkujący przedsiębiorca opłacała preferencyjne składki na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, obliczane od podstawy wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne (kod ubezpieczenia 05 70 00 – składki na zasadach preferencyjnych).

Od 1.11.2017 oprócz obowiązkowych składek opłacała również składkę na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. 19.04.2018 urodziła dziecko. Nie zawiesiła działalności, więc od tego dnia do 17.04.2019 z uwagi na korzystanie z zasiłku macierzyńskiego opłacała jedynie składkę zdrowotną (kod ubezpieczenia 05 70 00). Po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego (co nastąpiło 18.04.2019), w dniu 24.04.2019 została wyrejestrowana z ubezpieczeń zdrowotnych z kodem 05 70 00 i z uwagi na możliwość opłacania składek społecznych wyliczonych na podstawie przychodu osiągniętego w roku poprzednim (2018) została zarejestrowana do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych z kodem 05 90 00 (ZUS od przychodów, tzw. mały ZUS).

Przychody z działalności gospodarczej w poprzednim roku (2018) nie były niższe niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w tym roku i nie przekroczyły kwoty 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, ustalonej na ten sam rok. Pani X spełniła wszystkie dodatkowe warunki do korzystania z tej ulgi. Nabrała jednak wątpliwości, czy po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego od 18.04.2019 ma uprawnienie do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, obliczonych od przychodu za rok 2018.

ZUS w decyzji z 2.08.2019 (WPI/200000/43/737/2019) stwierdził, że nie. Przypomniał, że art. 18c ust. 11 usus zawiera katalog negatywnych przesłanek, uniemożliwiających przedsiębiorcy skorzystanie z opłacania małego ZUS, ale pani X nie dotyczą te przesłanki.

Niemniej zastosowanie do niej ma art. 18c ust. 10 usus, zgodnie z którym osoba prowadząca działalność gospodarczą może zrezygnować z uprawnienia do opłacania składek uzależnionych od przychodu. Rezygnacja oznacza, że za miesiąc, w którym przedsiębiorca zrezygnował z uprawnienia oraz za pozostałe miesiące kalendarzowe do końca danego roku kalendarzowego ustala najniższą podstawę wymiaru składek emerytalnej i rentowych bez stosowania preferencji (na zasadach określonych w art. 18 ust. 8 usus).

Za rezygnację z uprawnienia do małego ZUS uważane jest niedokonanie przez przedsiębiorcę zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego z kodem właściwym dla osób korzystających z uprawnienia, w terminie 7 dni od dnia zaistnienia zmiany.

Pani X od 13.03.2017 płaciła preferencyjne składki przez pierwsze 24 mies. prowadzenia działalności. Od 19.04.2018 do 17.04.2019 przebywała na zasiłku macierzyńskim i z działalności gospodarczej opłacała składkę zdrowotną. Na mocy art. 36 ust. 13 i 14 usus w terminie 7 dni od zaistnienia zmian, tj. po wyczerpaniu okresu 24 mies. uprawniającego do opłacania preferencyjnych składek emerytalnej i rentowych w kwocie nie niżej niż 30% najniższego wynagrodzenia, w okresie zasiłku macierzyńskiego, powinna była zgłosić się do stosownych ubezpieczeń z właściwym kodem tytułu ubezpieczenia – w tym przypadku z kodem właściwym dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek społecznych uzależniona jest od przychodu.

Pani X nie zachowała 7-dniowego terminu dokonania zgłoszenia z właściwym kodem ubezpieczenia, a tym samym zrezygnowała z uprawnienia do opłacania małego ZUS. Powinna ustalić podstawę wymiaru składek na zasadach określonych w art. 18 ust. 8 usus, tj. od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Uwaga: od 1.02.2020 zmieniły się przepisy dotyczące małego ZUS (ustawa z 12.12.2019 o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej, DzU poz. 2550). Nadal jednak obowiązuje zasada zgłoszenia się w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, co ma znaczenie, jeśli przedsiębiorca nabywa prawo do korzystania z ulgi w trakcie roku, np. z powodu korzystania wcześniej z innej ulgi.