Kontynuacja działalności w sytuacji niepewności jej finansowania

Kwestii kontynuacji działalności poświęcony jest KSB 570 (Z) w brzmieniu MSB 570 (zmienionego) Kontynuacja działalności. Pamiętając o wyższości uor nad standardami zawodowymi, należy wskazać, że również w kontekście kontynuacji działalności zastosowanie ma przede wszystkim art. 5 ust. 2 uor, zgodnie z którym przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji bądź upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając zdolność jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki ma za zadanie uwzględnić wszystkie informacje dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego (sf), dotyczące dającej się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy niż jeden rok od dnia bilansowego.

KSB 570 przedstawia m.in. następujące przykłady zdarzeń/warunków które, pojedynczo lub łącznie mogą podawać w wątpliwość zdolność jednostki do kontynuowania działalności (nie jest to zamknięty katalog, a wystąpienie jednego z nich lub większej ich liczby nie zawsze wskazuje, że istnieje znacząca niepewność):

1) objawy finansowe:

• sytuacja, w której zobowiązania przewyższają aktywa,
• zbliżający się termin wymagalności pożyczek o określonych terminach płatności, przy braku realistycznych perspektyw ich przedłużenia lub spłaty tych pożyczek, bądź nadmierne uzależnienie od pożyczek krótkoterminowych finansujących długoterminowe aktywa,
• symptomy wskazujące na możliwość wycofania finansowego wsparcia przez wierzycieli (sytuacja podobna do tej, z jaką zetknął się Czytelnik),
• ujemne przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej wykazywane w historycznych lub prognozowanych sf,
• niekorzystne wielkości kluczowych wskaźników finansowych,
• znaczące straty operacyjne lub znaczące zmniejszenie wartości aktywów generujących przepływy pieniężne,
• opóźnienie lub wstrzymanie wypłaty dywidend,
• brak zdolności terminowego regulowania zobowiązań,
• brak możliwości dotrzymania warunków umów kredytowych,
• zmiana trybu rozliczeń z dostawcami z kredytu kupieckiego na natychmiastową płatność w chwili dostawy,
• brak możliwości uzyskania finansowania prac rozwojowych dotyczących kluczowego produktu lub innych niezbędnych inwestycji;

2) objawy operacyjne:

• zamiary kierownictwa jednostki dotyczące likwidacji jednostki lub zaniechania działalności,
• utrata kluczowego personelu kierowniczego bez zastępstwa,
• utrata podstawowego rynku, kluczowego klienta(ów), umowy franczyzowej, licencji lub głównego dostawcy,
• braki personelu,
• niedobory ważnych surowców,
• pojawienie się wysoce skutecznego konkurenta;

3) pozostałe objawy:

• nieprzestrzeganie wymogów kapitałowych lub innych ustawowych, takich jak wymogi w zakresie wypłacalności bądź płynności dla instytucji finansowych,
• toczące się przeciwko jednostce postępowanie sądowe lub administracyjne, które w przypadku rozstrzygnięcia niekorzystnego dla jednostki może się wiązać z powstaniem roszczeń, które prawdopodobnie nie będą mogły być przez nią zaspokojone,
• zmiany w prawie lub regulacjach bądź polityce rządu, które mogą mieć negatywny wpływ na jednostkę,
• brak ubezpieczenia lub zbyt niskie ubezpieczenie od skutków katastrof.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 uor, jeżeli założenie kontynuacji działalności, o którym mowa w jej art. 5 ust. 2, nie jest zasadne, to wycena aktywów jednostki następuje po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. W takim przypadku jednostka jest również obowiązana utworzyć rezerwę na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności.

W myśl pkt 21 oraz § A26 KSB 570, jeżeli sf zostało sporządzone zgodnie z zasadą kontynuacji działalności, ale według osądu biegłego rewidenta przyjęcie przez kierownika jednostki tej zasady było niewłaściwe, biegły rewident ma obowiązek wyrażenia opinii negatywnej – niezależnie od tego, czy sf zawiera, czy też nie zawiera ujawnienia wskazującego, że zastosowanie przez kierownika jednostki zasady kontynuacji działalności jest niewłaściwe.

Zgodnie z KSB kierownictwo jednostki jest obowiązane dostarczyć oświadczenie o zdolności jednostki do kontynuowania działalności. Dokonując oceny osądu kierownika jednostki, biegły rewident musi jednak rozważyć, czy osąd ten uwzględnia wszystkie ważne informacje, które biegły rewident uzyskał w rezultacie badania[1]. W przypadku rozpoznania zdarzeń/warunków, które mogą budzić poważne wątpliwości co do zdolności jednostki do kontynuowania działalności, biegły rewident ma obowiązek uzyskania wystarczających i odpowiednich dowodów badania w celu określenia, czy istnieje lub też nie istnieje znacząca niepewność dotycząca tych zdarzeń/warunków (przeprowadzając w tym względzie stosowne procedury)[2]. Oznacza to, że biegły rewident nie może się zadowolić otrzymanym oświadczeniem kierownika jednostki, bowiem zawarte w nim treści wymagają przeprowadzenia stosownych procedur.

Mając na względzie przedstawione argumenty, w opisanym przypadku, gdy sf spółki zostało sporządzone zgodnie z zasadą kontynuacji działalności jednostki (wskazuje na to oświadczenie jej kierownika), biegły rewident powinien – moim zdaniem – wyrazić opinię negatywną. W tych warunkach ciężko jest bowiem logicznie uargumentować, że przyjęcie założenia kontynuacji działalności w okresie kolejnych 12 mies. było zasadne, skoro przed ich upływem środki finansowe nie wystarczą nawet na wypłaty wynagrodzeń pracowników (przy jednoczesnym braku perspektyw na zapewnienie alternatywnych środków na funkcjonowanie spółki oraz realnym zagrożeniu spłaty drugiego z zaciągniętych kredytów). Bez znaczenia jest tu fakt, że kierownik złożył oświadczenie o zdolności kontynuowania działalności, bo stoi ono w jawnej sprzeczności z uzyskanymi przez biegłego rewidenta dowodami badania.