Kiedy rozpoczyna się zawieszenie biegu terminu przedawnienia zaległości dochodzonych przez ZUS

Tak orzekł SN w wyroku z 24.03.2022 r. (II USKP 115/21).

Pan X od 1.07.2010 r. prowadził kilka działalności gospodarczych. 24.10.2016 r. ZUS wszczął przeciw niemu z urzędu postępowanie w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek za okres od lipca 2010 do marca 2015 r. W połowie grudnia 2016 r. zawiadomił go o zakończeniu postępowania dowodowego. Decyzją z 5.09.2017 r. stwierdził, że pan X jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek.

Spór dotyczył tego, czy ww. należności uległy przedawnieniu, skoro decyzję wydano w 2017 r.

SN przywołał art. 24 ust. 5f usus, który w obecnym brzmieniu stanowi, że bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia przez ZUS postępowania w sprawie wydania decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Niewątpliwie „wszczęcie postępowania” następuje wcześniej niż wydanie decyzji. Poprzednio obowiązująca wersja tego przepisu również zakładała, że w przypadku wydania przez ZUS decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu „od dnia wszczęcia postępowania” do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

Bieg terminu przedawnienia należności z tytułu składek ulega zawieszeniu od dnia dokonania przez ZUS pierwszej czynności, o której powiadomiono strony, we wszczętym z urzędu postępowaniu w sprawie wydania decyzji stwierdzającej, że dany podmiot jest dłużnikiem z tytułu nieopłaconych składek oraz ustalającej kwotę zaległości składkowych. Jest tak dlatego, że usus nie określa samodzielnie daty wszczęcia postępowania i należy odwołać się do Kodeksu postępowania administracyjnego (Kpa). Postępowanie administracyjne jest wszczynane zgodnie z art. 61 § 1 Kpa na wniosek bądź z urzędu. O ile w przypadku postępowania na wniosek o dacie jego wszczęcia rozstrzyga art. 61 § 3 i 3a Kpa, o tyle w odniesieniu do postępowania z urzędu, wobec braku bezpośredniego przepisu, należy odwołać się do dorobku orzecznictwa i doktryny.

W orzecznictwie NSA przyjęto, że datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień pierwszej czynności dokonanej w sprawie, której postępowanie dotyczy, przez organ do tego uprawniony, działający w granicach przysługujących mu kompetencji, pod warunkiem że o czynności tej powiadomiono stronę. O wszczęciu postępowania organ rentowy zawiadomił płatnika pismem nadanym 24.10.2016 r. A zatem pierwsze czynności związane z wszczęciem postępowania musiały być podjęte przed tą datą. Należy więc przyjąć, że – skoro wszczęcie postępowania nastąpiło w październiku 2016 r. – to przed upływem terminu przedawnienia należności określonych w zaskarżonej decyzji nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia, aż do 19.11.2019 r., czyli do dnia wydania prawomocnego wyroku zaskarżonego skargą kasacyjną do SN.