Ile wolnego z powodu siły wyższej w przypadku zmiany wymiaru czasu pracy

Na podstawie art. 148¹ Kp pracownik może korzystać ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika. Zwolnienie to przysługuje w wymiarze 2 dni albo 16 godz. w roku kalendarzowym, a za jego czas pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.

Sposób korzystania ze zwolnienia (w dniach czy w godzinach) pracownik wybiera w pierwszym wniosku składanym o to zwolnienie. Wybór obowiązuje do końca bieżącego roku. Uprawnienie do tego wolnego nie jest bowiem „przeliczalne” z dni na godziny i odwrotnie.

Zwolnienie w dniach jest udzielane zawsze na pełne dni pracy wynikające z obowiązującego pracownika rozkładu czasu pracy. Nie ma tu znaczenia system czy wymiar czasu pracy, w jakich jest zatrudniony pracownik. Przykładowo osoba zatrudniona w systemie równoważnym może, wykorzystując 2 dni zwolnienia, objąć nim nawet łącznie 24 godz. ze swojego czasu pracy, jeżeli będzie je brała na dni zaplanowanych maksymalnych wydłużeń dobowych do 12 godz.

Dzienny wymiar zwolnienia nie jest uzależniony od wymiaru czasu pracownika, stąd zmiana etatu w trakcie roku w żaden sposób nie wpłynęłaby na uprawnienie pracownika, który rozpocząłby realizowanie go w dniach w trakcie zatrudnienia w poprzednim wymiarze czasu pracy.

Inaczej jest jednak ze zwolnieniem w godzinach. Jego wymiar jest ustalany proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, przy zaokrągleniu w górę uzyskiwanej w wyniku takiego przeliczenia niepełnej godziny. Przykładowo osoba zatrudniona na ½ etatu ma prawo do 8 godz. zwolnienia, a osoba zatrudniona na ¼ – do 4 godz., taka samo jak pracownik zatrudniony w 1/5 wymiaru czasu pracy (16 × 1/5 = 3,2 godz.).

W przypadku zmiany wymiaru czasu pracy należy ustalić wymiar godzin dla nowego poziomu etatu, przy czym uwzględnia się już wykorzystaną liczbę godzin. Przeliczenia nie dokonuje się w taki sposób, w jaki jest ustalany wymiar urlopu wypoczynkowego.

Na taki sposób liczenia wskazał resort pracy w odniesieniu do zwolnienia z art. 188 Kp (tzw. opieki nad dzieckiem – dla rodziców dzieci do 14 lat), którego konstrukcja (w kontekście sposobu wykorzystywania) jest analogicznie ukształtowana. W stanowisku z 13.01.2016 r. MRPiPS wskazuje, że przy zmianie wymiaru etatu należy oddzielnie ustalić liczbę godzin zwolnienia od pracy przysługujących dla danego etatu, uwzględniając przy tym liczbę godzin już wykorzystanych przed zmianą etatu, przez ich odjęcie od przysługującej puli godzin zwolnienia na aktualnym etacie.