Faktura na małżonków, z których tylko jeden jest czynnym podatnikiem – ujęcie w JPK, obowiązek ewidencji transakcji w kasie rejestrującej

Ustawa o VAT nie zakazuje wystawiania faktur na więcej niż jednego nabywcę, jeżeli faktycznie kilku nabywców uczestniczyło w transakcji. Zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż dokonywaną przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze bądź na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Celem faktury jest udokumentowanie rzeczywistego przebiegu zdarzeń gospodarczych – zarówno przedmiotu transakcji, jak i podmiotów biorących w niej udział. Konieczne jest zatem, aby faktury, jako dokumenty potwierdzające rzeczywiste transakcje gospodarcze, zawierały nazwy określające strony transakcji, ich adresy, a także numery identyfikacji podatkowej (art. 106e ust. 1 pkt 3 i 5 ustawy o VAT).

Jak potwierdziła KIS w interpretacji z 9.06.2023 r. (0111-KDIB3-1.4012.192.2023.2.AMA), w opisanej sytuacji na fakturze należy zatem umieścić dane wszystkich kupujących (obu małżonków). Według KIS wpisanie jednego nabywcy nie tylko nie dałoby się uzasadnić treścią (…) przepisów, ale też stanowiłoby poświadczenie nieprawdy. To, że ustawodawca, określając zasady wystawiania faktur VAT, wymienia strony transakcji jako sprzedawcę i nabywcę, należy pojmować szeroko. Natomiast dane zawarte na fakturze mają na celu identyfikację stron transakcji gospodarczej w sposób niebudzący wątpliwości, kim jest sprzedawca i nabywca.

Reasumując: spółka ma prawo wystawić jedną fakturę VAT dokumentującą sprzedaż materiałów budowlanych, na której jako nabywca towaru będą wykazani oboje małżonkowie oraz zostanie podany NIP tego małżonka, który go posiada.

Spółka nie musi ewidencjonować tej sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej.

W myśl art. 111 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących. Jednym z podstawowych kryteriów decydujących o obowiązku stosowania kas rejestrujących jest zatem status nabywcy wykonywanych przez podatnika świadczeń. Z pytania wynika, że nabywcami nie są osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, tylko podatnicy VAT, którzy kupili towar na potrzeby działalności w zakresie najmu (najem prywatny jest działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT). Nie ma znaczenia, że jeden z nich jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT, a drugi korzysta ze zwolnienia na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT.

Z kolei w JPK_VAT transakcja z małżonkami powinna być ujęta w ten sposób, że każdy z nich zostanie wykazany w odrębnej pozycji jako nabywca – podmiot prowadzący działalność gospodarczą – z przypisanym tym samym numerem faktury oraz przypadającą na niego sumą wartości sprzedaży netto z podziałem na stawki, sprzedaż zwolnioną (ZW), kwotę podatku i kwotę należności ogółem przypadającą na tego nabywcę. Jeśli sprzedawca nie zna wielkości udziału nabywców, powinien przyjąć go w równej wysokości (tj. całą kwotę sprzedaży z faktury podzielić w równych częściach na liczbę ujętej na niej nabywców). W opisanym przypadku udział ten wyniesie zatem po 50%.

Na taki sposób postepowania wskazują wyjaśnienia Ministerstwa Finansów w odpowiedzi na pytanie: „Jak w JPK_VAT ująć fakturę wystawioną na więcej niż jednego nabywcę?” (Jednolity Plik Kontrolny - Pytania i odpowiedzi).