Co nowego w prawie - marzec 2025

Wyższe świadczenia wypadkowe rolników

Od 25.01.2025 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 17.01.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wysokości jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej oraz zasiłku chorobowego (DzU poz. 101). Jednorazowe odszkodowanie wzrosło z 1033 zł do 1431 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Zasiłek chorobowy wynosi 25 zł (było 20 zł) za każdy dzień czasowej niezdolności do pracy trwającej nieprzerwanie co najmniej przez 30 dni.

Konwencja MLI – Mongolia

29.01.2025 r. weszło w życie oświadczenie rządowe z 10.12.2024 r. w sprawie mocy obowiązującej w relacjach między Rzecząpospolitą Polską a Mongolią Konwencji wielostronnej implementującej środki traktatowego prawa podatkowego mające na celu zapobieganie erozji podstawy opodatkowania i przenoszeniu zysku, sporządzonej w Paryżu dnia 24 listopada 2016 r., oraz jej zastosowania w realizacji postanowień Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Mongolii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania oraz zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku, sporządzonej w Warszawie dnia 18 kwietnia 1997 r. (DzU poz. 120). Mongolia stała się stroną tzw. Konwencji MLI od 1.01.2025 r. i jej przepisy stosuje się w relacjach z Polską.

Sprawozdawczość budżetowa

Wydanie rozporządzenia MF z 29.01.2025 r. w sprawie sprawozdawczości budżetowej (DzU poz. 133) wiąże się ze zmianami dokonanymi ustawą z 28.06.2024 r. zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 1089), która uwzględnia stosowanie tzw. stabilizującej reguły wydatkowej. Zmiany dotyczą m.in. gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych, w szczególności ich planów finansowych i sporządzania sprawozdania Rb-40. Ponadto:

• uwzględniono Fundusz Kompensacyjny Badań Klinicznych i Fundusz Kompensacyjny Zdarzeń Medycznych,
• rozszerzono opisy sprawozdań Rb-70 i Rb-28UE,
• dostosowano przepisy dotyczące sprawozdawczości jednostek samorządu terytorialnego w związku z ustawą z 1.10.2024 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (DzU poz. 1572), poprzez ograniczenie sprawozdania Rb-PDP, zmianę instrukcji sprawozdań Rb-27Si, Rb-ST, Rb-27S.

Obowiązuje od 1.02.2025 r.

Składka na fundusz ds. niewypłacalności

7.02.2025 r. weszło w życie rozporządzenie MF z 17.01.2025 r. w sprawie wysokości procentu składki wnoszonej przez krajowe zakłady ubezpieczeń na rzecz funduszu do spraw niewypłacalności oraz terminu uiszczania tej składki (DzU poz. 93). Składka wynosi 0,01% składki przypisanej brutto w ubezpieczeniu obowiązkowym. Należy ją wnieść w terminie 30 dni od dnia upływu kwartału kalendarzowego, w którym został dokonany przypis składki w ubezpieczeniu obowiązkowym. Pierwszy raz – za pierwszy kwartał 2025 r. Chodzi o zapewnienie środków finansowych na funduszu do spraw niewypłacalności. MF liczy, że ubezpieczyciele nie przerzucą tego kosztu na posiadaczy pojazdów mechanicznych płacących obowiązkowe ubezpieczenie OC.

Rachunkowość UFG

Rozporządzenie MF z 6.02.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz sprawozdań z działalności Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego (DzU poz. 160) uwzględnia nowe zadania tego funduszu. Na podstawie znowelizowanych przepisów będzie prowadzona jego rachunkowość oraz sprawozdawczość, z uwzględnieniem funduszu do spraw niewypłacalności. Obowiązuje od 7.02.2025 r.

Podmioty obsługujące kredyty

19.02.2025 r. weszła w życie ustawa z 20.12.2024 r. o podmiotach obsługujących kredyty i nabywcach kredytów (DzU poz. 146). Wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2167 z 24.11.2021 r. w sprawie podmiotów obsługujących kredyty i nabywców kredytów oraz w sprawie zmiany dyrektyw 2008/48/WE i 2014/17/UE (DzUrz UE L 438 z 8.12.2021). Ma rozwiązywać problem nieobsługiwanych kredytów (kredytów zagrożonych).

Uregulowano zasady podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie obsługi kredytów, prawa i obowiązki podmiotów obsługujących kredyty, dostawców usług obsługi kredytów, nabywców kredytów oraz przedstawicieli nabywców kredytów z państw trzecich, skutki uchybienia obowiązkom oraz zasady sprawowania nadzoru.

Prowadzenie działalności w zakresie obsługi kredytów wymagać będzie uzyskania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), wydawanego na wniosek. KNF następnie wpisze podmiot do rejestru podmiotów obsługujących kredyty. Jawny rejestr ma obejmować podmioty działające na podstawie polskich zezwoleń, a także obcych, w odniesieniu do których organ nadzoru w macierzystym państwie członkowskim przekazał KNF zawiadomienie. Każdy ma prawo dostępu do tych danych.

Organem nadzoru nad podmiotami jest KNF. Może żądać m.in. stosowania lub zmiany wewnętrznych procedur i polityk dotyczących prowadzenia działalności w celu zapewnienia poszanowania praw kredytobiorców, wykazania sprawiedliwego i należytego traktowania kredytobiorców, należytego rozpatrywania ich reklamacji i skarg oraz odwołań, dokumentowania czynności w tym zakresie, a także zmiany lub rozwiązania umowy o obsługę kredytów. Podmioty będą wnosić opłaty na koszty nadzoru.

Ustawa nowelizuje też wiele ustaw z obszaru bankowości i finansów. Towarzyszą jej obowiązujące od 19.02.2025 r. rozporządzenia MF z 15.02.2025 r. w sprawie dokumentów potwierdzających spełnienie warunków uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie obsługi kredytów (DzU poz. 207) oraz w sprawie systemu zarządzania ryzykiem w podmiocie obsługującym kredyty (DzU poz. 208). Pierwsze wprowadza standaryzację dokumentów, jakie muszą być dołączone do wniosku. Ma to ułatwić weryfikacje i przyspieszyć wydawanie zezwoleń. Drugie nakłada na podmiot obsługujący kredyty obowiązek opracowania i wdrożenia systemu zarządzania ryzykiem, na które jest lub może być narażony w związku z prowadzoną działalnością.  

Sankcje w związku z agresją na Ukrainę

26.02.2025 r. weszła w życie ustawa z 9.01.2025 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego, ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej oraz ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (DzU poz. 172). Nowelizuje ustawy:

• o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (dalej: „ustawa sankcyjna”),
• o Krajowej Administracji Skarbowej,
• o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Ustawa sankcyjna określa sankcje z tytułu naruszenia zakazów określonych w przepisach rozporządzeń unijnych. Organem podejmującym decyzje o zastosowaniu kar lub odstępstw od nałożonych środków ograniczających jest Szef KAS. Nowelizacja uwzględnia aktualne odesłania do odpowiednich jednostek redakcyjnych rozporządzeń unijnych. Ponadto m.in.:

• wydłużono maksymalny okres obowiązywania tymczasowego zarządu przymusowego – z 24 do 36 miesięcy, co umożliwi zbycie całości środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych objętych zarządem;
• podmiot dokonujący eksportu towarów objętych środkami ograniczającymi UE do państw, co do których istnieje ryzyko, że biorą udział w obchodzeniu środków ograniczających, lub przewożą te towary w procedurze tranzytu przez terytorium Federacji Rosyjskiej lub Białorusi, ma obowiązek:

• podać dane użytkownika końcowego towaru oraz złożyć – pod rygorem odpowiedzialności karnej – oświadczenie wskazujące, że ww. tranzyt stanowi jedynie część całej trasy przewozu towarów (przy czym początek i koniec trasy znajduje się poza terytorium tych państw), w trakcie przewozu w procedurze tranzytu towaru przez te państwa towar nie będzie podlegał odsprzedaży, przetwarzaniu, składowaniu i usługom świadczonym przez podmioty objęte środkami ograniczającymi UE, oraz że miejscem końcowego przeznaczenia towarów jest państwo trzecie inne niż Rosja lub Białoruś,
• przedłożyć na żądanie naczelnika urzędu celno-skarbowego oświadczenie producenta towarów, że podjął działania w celu określenia czy towary będą używane przez użytkowników końcowych w sposób zgodny z warunkami przewidzianymi w przepisach UE i może te działania udokumentować (jeśli jest wysokie ryzyko obejścia środków ograniczających),
• przedłożyć naczelnikowi urzędu celno-skarbowego dokument potwierdzający dokonanie odprawy celnej towarów z państwa przeznaczenia w terminie 45 dni od dnia wyprowadzenia towarów poza obszar celny UE, pod rygorem zastosowania sankcji administracyjnej;

• przyznano naczelnikowi urzędu celno-skarbowego prawo do zajęcia towaru i wystąpienia o orzeczenie jego przepadku na rzecz Skarbu Państwa, w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów UE ustanawiających środki ograniczające;
• uszczelniono środki ograniczające nałożone na przywóz drewna i wyrobów drewnianych;
• Generalny Inspektor Informacji Finansowej może żądać od instytucji obowiązanych dodatkowych informacji i dokumentów na potrzeby sprawowanej kontroli przestrzegania środków ograniczających określonych w rozporządzeniach unijnych oraz w ustawie sankcyjnej.

Niższy VAT

Ustawa z 24.01.2025 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług, ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (DzU poz. 222) nowelizuje wiele przepisów podatkowych.

W ustawie o VAT:

• objęto 0% stawką VAT dostawy statków ratowniczych i łodzi ratunkowych, które są wykorzystywane na morzu, a nie są statkami i łodziami pełnomorskimi,
• przedłużono stosowanie 8% VAT na dostawy wyrobów medycznych wprowadzonych do obrotu na podstawie poprzednio obowiązującej ustawy o wyrobach medycznych,
• doprecyzowano przepisy dotyczące stosowania stawki obniżonej na nawozy, środki ochrony roślin i pasze przez odwołanie do definicji tych produktów w określonych przepisach branżowych,
• obniżono stawkę VAT na kubeczki menstruacyjne – z 23% do 5%;
• przedłużono do końca 2026 r. obowiązywanie systemu odwrotnego obciążenia VAT w przypadku dostaw gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym i świadczenia usług w zakresie przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych; nabywcą tego gazu/energii oraz usług może być zarejestrowany czynny podatnik VAT.

W ustawie o podatku akcyzowym:

• ustanowiono instytucję zwrotu akcyzy w odniesieniu do dostawy wewnątrzwspólnotowej albo eksportu samochodu osobowego zarejestrowanego czasowo na terytorium kraju w celu umożliwienia jego wywozu za granicę;
• zwolniono z akcyzy samochody osobowe zarejestrowane profesjonalnie na terytorium kraju w celu wykonywania jazd testowych.

Ponadto dostosowano przepisy ustaw podatkowych w związku ze zniesieniem obowiązku integracji kas rejestrujących online z terminalami płatniczymi oraz utrzymaniem zastępczego raportowania odpowiednich danych przez agentów rozliczeniowych.

Ustawa wchodzi w życie 1.04.2025 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących stosowania do 31.12.2026 r. systemu odwrotnego obciążenia VAT, które weszły w życie 28.02.2025 r.

Deklaracje VAT

Obowiązujące od 1.04.2025 r. rozporządzenie MF z 27.01.2025 r. w sprawie wzorów deklaracji o podatku od towarów i usług od podmiotów innych niż zarejestrowane jako podatnicy VAT czynni (DzU poz. 131) zawiera nowe wzory deklaracji VAT-8 i VAT-9M. Stosuje się je począwszy od rozliczenia za marzec 2025 r.

W DzU z 2025 r. ogłoszono teksty jednolite następujących

• ustaw:

• Ordynacja podatkowa (poz. 111),
• o podatku akcyzowym (poz. 126),
• o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (poz. 132),
• o podatku dochodowym od osób fizycznych (poz. 163),
• o podatku leśnym (poz. 176),
• o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (poz. 214),
• o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (poz. 173),
• o ubezpieczeniu społecznym rolników (poz. 197),
• o zatrudnieniu socjalnym (poz. 83),
• o spółdzielniach socjalnych (poz. 178),
• o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (poz. 85),
• o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (poz. 89);

• rozporządzeń:

• MF w sprawie rodzajów pism niewymagających opatrzenia podpisem lub pieczęcią przez użytkownika e-Urzędu Skarbowego (poz. 170),
• MPiPS z 17.07.2012 r. w sprawie zakładów aktywności zawodowej (poz. 203),
• RM w sprawie pomocy publicznej udzielanej niektórym przedsiębiorcom na realizację nowych inwestycji (poz. 108).