Błędne oznaczenia faktur a odpowiedzialność wystawcy za nieprawidłowości w ewidencji VAT nabywcy

W myśl rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług[1], w ewidencji VAT – pośród danych służących do obliczenia podatku należnego – podatnicy mają obowiązek wykazywania specjalnych oznaczeń:

• tzw. kodów GTU dla niektórych towarów i usług (§ 10 ust. 3),
• literowych kodów dla wybranych procedur, m.in. kodu MPP dla transakcji objętej obowiązkiem stosowania mechanizmu podzielonej płatności (§ 10 ust. 4),
• literowych oznaczeń dla wybranych dokumentów (§ 10 ust. 5).

Natomiast dane służące do obliczenia podatku naliczonego obejmują w szczególności oznaczenie MPP dla transakcji objętych obowiązkiem stosowania mechanizmu podzielonej płatności (§ 11 ust. 2 pkt 2) oraz literowe oznaczenia niektórych dowodów nabycia (§ 10 ust. 5).

Takich znaczników nie trzeba natomiast umieszczać na fakturach. Zakres danych, które obowiązkowo muszą zostać zamieszczone na fakturze, określa art. 106e ustawy o VAT. Wśród obowiązkowych elementów faktury nie wymieniono żadnego pokrywającego się z ww. oznaczeniami, z wyjątkiem oznaczenia MPP. Faktury – w których kwota należności ogółem stanowi kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 Pp (przekracza 15 tys. zł), obejmujące dostawę towarów lub świadczenie usług, wskazanych w zał. nr 15 do ustawy o VAT – powinny bowiem zawierać adnotację „mechanizm podzielonej płatności” (art. 106e ust. 1 pkt 18a).

Przy dokonywaniu płatności za takie towary i usługi podatnicy są obowiązani zastosować podzieloną płatność. W przypadku stwierdzenia, że podatnik dokonał płatności z naruszeniem tego obowiązku, naczelnik US lub naczelnik UCS ustala dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości odpowiadającej 30% kwoty podatku przypadającej na nabyte towary lub usługi wymienione w zał. nr 15 do ustawy o VAT, wykazane na fakturze, której dotyczy płatność. Sankcji tej nie stosuje się, jeżeli dostawca lub usługodawca rozliczył całą kwotę podatku wynikającą z faktury, która została zapłacona z naruszeniem ww. obowiązku[2].

Jak widać, obowiązek zapłaty w podzielonej płatności nie jest uzależniony od oznaczenia faktury adnotacją „mechanizm podzielonej płatności” przez sprzedawcę. Obowiązek ten spoczywa na nabywcy. Dla własnego bezpieczeństwa powinien on samodzielnie zbadać, czy dana faktura musi, czy też nie musi zostać opłacona w ten sposób.

Podobnie jest, jeśli chodzi o prawidłowe sporządzanie JPK_VAT. Dane służące do obliczenia podatku naliczonego obejmują m.in. oznaczenie MPP dla transakcji objętych obowiązkiem stosowania mechanizmu podzielonej płatności. W rozporządzniu nie użyto zwrotu „oznaczenie MPP dla faktur z adnotacją mechanizm podzielonej płatności”, lecz wskazano na obowiązek stosowania znacznika MPP, niezależnie od tego, jak wystawca oznaczył swoją fakturę. Ciąży on na nabywcy, i to on ma obowiązek sprawdzić, czy dana transakcja jest, czy też nie jest objęta obowiązkowym mechanizmem podzielonej płatności. Ewentualna kara za popełnienie błędu (500 zł) zostanie nałożona na niego.

Reasumując, wobec KAS wystawca i odbiorca faktury odpowiadają odrębnie – każdy z nich za swoje obowiązki, a ew. błędy popełnione przez drugą stronę nie mają dla tej odpowiedzialności znaczenia.

Czy jednak nabywca może żądać od wystawcy faktury naprawienia szkody (pokrycia kosztów poniesionych sankcji), argumentując, że stało się tak z powodu błędu wystawcy faktury, który oznaczył ją adnotacją „mechanizm podzielonej płatności”, chociaż transakcja nie podlegała temu mechanizmowi, lub odwrotnie? Moim zdaniem nie. Należy pamiętać, że od przedsiębiorców wymaga się wysokiego poziomu świadomości prawnej i profesjonalizmu, a więc i rzetelnego wykonywania swoich obowiązków. Nie wyobrażam sobie przerzucenia odpowiedzialności – choćby tyko w wymiarze odszkodowawczym – na wystawcę faktury, którego błędem odbiorca faktury się pokierował, zamiast poczynić samodzielne ustalenia.

Podobnie ma się rzecz z oznaczeniami GTU, które wielu przedsiębiorców zapewne będzie umieszczać na fakturach mimo braku takiego obowiązku. Odbiorca faktury nie będzie miał – moim zdaniem – podstaw do domagania się od wystawcy pokrycia szkód spowodowanych błędami w tych oznaczeniach, gdyż na potrzeby sporządzania JPK_VAT przez odbiorcę faktury to on sam (i nikt inny) ma obowiązek dokonania prawidłowej klasyfikacji.