Amortyzacja środków trwałych w okresie bezczynności jednostki

W myśl uor:

• wartość początkową środków trwałych zmniejszają odpisy amortyzacyjne dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości na skutek użytkowania lub upływu czasu (art. 31 ust. 2),
• odpisów amortyzacyjnych od środka trwałego dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji (art. 32 ust. 1),
• poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę dokonywanych w następnych latach obrotowych odpisów amortyzacyjnych (art. 32 ust. 3),
• poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się, stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności; w szczególności należy w tym celu w wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych (art. 7 ust. 1).

Z przytoczonych przepisów wynika, że:

• odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środków trwałych należy dokonywać systematycznie, a więc bez przerw i bez względu na wysokość wyniku finansowego,
• wysokość odpisu amortyzacyjnego zależy od przewidywanego okresu użytkowania środka trwałego, na który wpływa z kolei czas, w ciągu którego następuje jego fizyczne i ekonomiczne zużycie,
• okresy użytkowania, a tym samym wysokość stawek amortyzacyjnych jednostka ustala sama; poprawność tych ustaleń powinna być okresowo weryfikowana, ale jej skutki w postaci ew. zmiany wysokości stawki amortyzacyjnej uwzględnia się dopiero począwszy od następnego roku obrotowego.

Jak widać, uor – co do zasady – nie przewiduje możliwości zawieszenia w ciągu roku odpisów amortyzacyjnych ani zmiany ich wysokości. Jednocześnie zawiera jednak przepis (art. 4 ust. 1b) mówiący o tym, że jeżeli w wyjątkowych przypadkach stosowanie określonego przepisu uor nie pozwoliłoby na rzetelne i jasne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego, jednostka nie stosuje tego przepisu, a w informacji dodatkowej objętej sprawozdaniem finansowym uzasadnia przyczyny jego niezastosowania oraz określa wpływ, jaki niezastosowanie przepisu wywiera na obraz sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy jednostki (bliższe wyjaśnienia zawiera Stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie zasady rzetelnego i jasnego obrazu w realizacji przepisów art. 4 ust. 1 oraz 1a i 1b ustawy o rachunkowości[1]).

Gdyby jednostka podjęła decyzję o zastosowaniu art. 4 ust. 1b, wówczas – naszym zdaniem – uwzględnienia wymaga, że bezczynność, względnie ograniczenie działalności, nie wpływa w zasadzie na okres użytkowania budynków i budowli.

Inaczej przedstawia się sytuacja w odniesieniu do maszyn, urządzeń i środków transportu, ale także w tym przypadku czynnik czasu (starzenia) odgrywa rolę, co może uzasadniać obniżenie, ale nie zawieszenie amortyzacji.

Dla przypomnienia: za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, określonych w uor, odpowiedzialność – w tym z tytułu nadzoru – ponosi kierownik jednostki (art. 4 ust. 5 uor).