PFRON ma 5 lat na żądanie zwrotu dopłat do pensji

Tej drugiej wersji od lat trzymał się PFRON, choć nie miał do tego podstawy prawnej. Wyrok NSA z 10.09.2020 (I GSK 829/20) powinien zakończyć ten spór o okres przedawnienia.

PFRON dofinansowuje pensje pracowników niepełnosprawnych pod pewnymi warunkami. Jeżeli pracodawca ich nie spełni, nie otrzyma dopłaty. Gdy brak prawa do wsparcia wyjdzie na jaw już po jego pobraniu, pracodawca musi je zwrócić.

Najczęstszym powodem konieczności zwrotu przez firmę dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych jest opóźnienie w uregulowaniu kosztów płacy, tj. wynagrodzenia brutto i składek ZUS. Pracodawcy stali na stanowisku, że w takiej sytuacji ich odpowiedzialność za nienależnie pobrane wsparcie przedawnia się po 5 latach, zgodnie z przepisami Op. Innego zdania był jednak PFRON, który twierdził, że na żądanie zwrotu ma aż 10 lat.

Niewłaściwa podstawa

Początkowo PFRON uzasadniając swoje stanowisko, wskazywał przepisy unijne dotyczące pomocy publicznej, zgodnie z którymi okres dochodzenia należności to 10 lat. Takie podejście kwestionował jednak WSA w Warszawie, do którego skarżyli się przedsiębiorcy. Wydając wyroki, WSA powoływał się na przepisy ustawy o finansach publicznych i na orzeczenie TSUE w sprawie C-349/17 (Eesti Pagar).

Orzeczenie to wskazuje, że do odzyskania bezprawnie przyznanej pomocy organ krajowy powinien stosować termin przewidziany przez właściwe prawo krajowe. TSUE wykluczył zatem możliwość stosowania w tym zakresie regulacji wspólnotowych.

Zgodnie natomiast z art. 60 ustawy z 27.08.2009 o finansach publicznych (DzU z 2019 poz. 869), jej regulacje odnoszą się m.in. do środków publicznych stanowiących niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym. Do tych należności – zgodnie z art. 67 ustawy o finansach publicznych – zastosowanie mają przepisy Op. Te zaś przewidują 5-letni okres przedawnienia.

Mimo tych orzeczeń, PFRON trwał przy swoim stanowisku o 10-letnim okresie przedawnienia. Jako podstawę zaczął wskazywać przepisy Kc. W skardze kasacyjnej, w której zapadł wyrok NSA, kwestionował ponadto możliwość stosowania art. 60 i 67 ustawy o finansach publicznych. Ich brzmienie zostało nadane nowelizacją dopiero w 2017, a sprawa dotyczyła zwrotu dofinansowania za kilka miesięcy 2008 (wyrok WSA z 10.12.2019, V SA/Wa 982/19 w sprawie decyzji PFRON z marca 2019).

Stanowisko NSA

Jako państwowy fundusz celowy, PFRON działa na podstawie ustawy o finansach publicznych. Wypłata dofinansowań i dochodzenie ich zwrotu odbywa się więc w ramach procedury administracyjnej. Nienależnie pobrane przez pracodawców wsparcie pochodzi zaś ze środków publicznych.

Paradoksem było to, że ws. zwrotu nadpłat PFRON wydawał decyzje administracyjne, ale dochodząc ich zwrotu, powoływał się na przepisy Kc. Ponieważ między PFRON a pracodawcą nie powstaje żaden stosunek cywilnoprawny, nie ma podstaw, aby stosować przepisy Kc. Okres przedawnienia nie może więc wynikać z przepisów cywilnych, ale z Op.

Taki tok rozumowania podzielił NSA, oddalając skargę kasacyjną. Jak wskazał sąd, zarówno przed nowelizacją ustawy o finansach publicznych, jak i później przychody PFRON były środkami publicznymi stanowiącymi nieopodatkowane należności budżetowe, a to oznacza, że mają do nich zastosowanie przepisy działu trzeciego Op.

Wyrok NSA powinien zakończyć spór co do okresu przedawnienia roszczeń. Dodatkowo PFRON powinien umorzyć prowadzone postępowania w innych sprawach, w których minął już 5-letni okres przedawnienia. Przedawnienie jest bowiem bezwzględną przesłanką umorzenia postępowania. Wyrok NSA otwiera ponadto drogę do odzyskania dofinansowań, które pracodawcy zwrócili, choć minął okres przedawnienia tych należności.