Dokąd zmierza polska rachunkowość?
Drodzy profesjonaliści z branży usług księgowych,
w ostatnich miesiącach Stowarzyszenie Księgowych w Polsce zorganizowało akcję informacyjną pn. „Czwartkowe Wieczory z UOR”, w ramach której podjęliśmy próbę zaangażowania naszych obserwatorów w dyskusje na temat kierunków modernizacji ustawy o rachunkowości. Jej inspiracją był projekt realizowany przez Ministerstwo Finansów pn. „Reforma systemu rachunkowości ze szczególnym uwzględnieniem digitalizacji”, którego celem jest dostosowanie przepisów ustawy o rachunkowości do praktyki, rzeczywistości prawno-gospodarczej oraz do możliwości, jakie oferuje postęp technologiczny. Wykonawcą projektu jest PricewaterhouseCoopers Polska (PwC), którego prace nad projektem podzielone zostały na etapy, po zakończeniu których opracowane zostają raporty przedstawiające podjęte działania, przeprowadzone analizy oraz wypracowane wnioski. Na moment publikacji niniejszego wydania Nawigatora Księgowych najbardziej aktualnym opracowaniem jest dokument „Raport: Przegląd Ustawy o rachunkowości” z dn. 22 marca 2023 r. opublikowany 12 stycznia 2024 r. na stronie: https://www.gov.pl/web/finanse/modernizacja-ustawy-o-rachunkowosci.
Akcja, którą przygotowaliśmy miała na celu stworzenie przestrzeni, w której każdy z Was, profesjonalistów z szeroko pojętej branży księgowej, mógł swobodnie, w trybie nieco mniej formalnym wyrażać opinie na temat obowiązujących regulacji rachunkowości i proponować zmiany, które umożliwiłyby wypracowanie rozwiązań dostosowujących je do współczesnych realiów.
Przebieg akcji „czwartkowe wieczory z uor”
Czwartkowe Wieczory z UOR obejmowały cykl czternastu postów opublikowanych w naszych mediach społecznościowych. Śledząc (mamy nadzieję, że aktywnie) nasze profile społecznościowe, mieliście okazję przypomnieć sobie o wybranych przez nas, intrygujących lub nie do końca wpisujących się w obecną rzeczywistość gospodarczą regulacjach rachunkowości. Przebieg akcji Czwartkowe Wieczory z UOR został podsumowany w poniższych punktach, prezentujących treści publikowane poprzez nasze kanały nadawcze we wskazanych datach:
• 7 marca 2024 r. – Inauguracja akcji: Celem pierwszego postu naszej akcji było nakreślenie jej sensu oraz zachęcenie Was do aktywnego udziału.
• 14 marca 2024 r. – Zakres regulacji w UOR: W premierowym (w sensie merytorycznym) wydaniu Czwartkowych Wieczorów z UOR rozpatrywaliśmy wspólnie relacje pomiędzy regulacjami UOR, rozporządzeń regulujących rachunkowość oraz Krajowymi Standardami Rachunkowości. Z przeprowadzonej ankiety wynika, że Waszym zdaniem UOR zdecydowanie powinna zawierać wyłącznie ogólne zasady i kluczowe zagadnienia, pozostawiając szczegółowe wytyczne do odrębnych Krajowych Standardów Rachunkowości (KSR).
• 21 marca 2024 r. – Stosowanie MSR/MSSF jako podstawy sporządzania sprawozdania finansowego na zasadzie dobrowolności: Realizując cele naszej akcji zapytaliśmy Was, czy stosowanie MSR/MSSF powinno być dobrowolne. Na podstawie przeprowadzonej ankiety nie udało się wypracować jednolitego wniosku, choć nieznaczna większość z respondentów uznała, że MSR/MSSF powinny być dopuszczone dla wszystkich jednostek, niezależnie od spełnienia określonych kryteriów.
• 28 marca 2024 r. – Terminy sporządzenia i zatwierdzenia sprawozdania finansowego: W ramach naszej zabawy zapytaliśmy Was, czy art. 52 ust. 1 UOR i art. 53 ust. 1 określające terminy sporządzenia i zatwierdzenia sprawozdania finansowego powinny zostać utrzymane w obecnej formie. Podobnie jak w przypadku wcześniejszego wydania Czwartkowych Wieczorów z UOR, zdania w tej materii były podzielone.
• 4 kwietnia 2024 r. – Wybrane zapisy UOR a praktyka: Przygotowując dla Was Czwartkowy Wieczór z UOR we wskazanej dacie przytoczyliśmy wymogi ustawy, które w obecnych realiach są trudne do spełnienia albo po prostu niepotrzebne. Wspomnieliśmy tym samym o wymogu posiadania opisu algorytmów wykorzystywanych w Waszych systemach księgowych czy obowiązku wydruku ksiąg rachunkowych na koniec roku obrotowego i sporządzania ZOiS co miesiąc. Jak się okazuje, ponad połowa z respondentów nie spełnia wskazanych wymogów.
• 11 kwietnia 2024 r. – Wielkie porządki w UOR: Na potrzeby ówczesnej dyskusji przypomnieliśmy, że w UOR istnieją obszary, które wymagałyby uporządkowania. Wskazany problem tyczy się np. rozpatrzenia poukładania definicji w kolejności alfabetycznej, a nie tematycznie (tak jest obecnie),zadbania, by przepisy dotyczące określonych obszarów tematycznych (np. konsolidacji) znajdowały się w jednym miejscu w UOR, wyodrębnienia segmentu w UOR dotyczącego uproszczeń (obecnie przepisy dotyczące uproszczeń są „rozsiane” po UOR) czy wskazania, które przepisy odnoszą się bezpośrednio do sprawozdań śródrocznych i sprawozdań specjalnego przeznaczenia (np. sporządzanych na potrzeby postępowania likwidacyjnego). W trakcie zabawy uznaliście, że najwyższy priorytet należy nadać zmianom w postaci odpowiedniej segmentacji UOR.
• 18 kwietnia 2024 r. – Zakres informacji prezentowanych w SF: W ramach naszej wieczornej, czwartkowej dyskusji rozpatrywaliśmy temat zakresu informacji prezentowanych w SF zgodnie z wymogami UOR. Co ciekawe, połowa osób biorących udział w dyskusji stwierdziła, że zakres informacji wymaganych przez UOR powinien być ograniczony.
• 25 kwietnia 2024 r. – Ujawnienia dotyczące podatku odroczonego: Zapytaliśmy Was, rozszerzenie w UOR zakresu informacji ujawnianych w informacji dodatkowej o różnice przejściowe, straty podatkowe oraz wakacje podatkowe stanowiłoby wartość dodaną z perspektywy interesariuszy. Większość z Was uznała, że taka zmiana byłaby uzasadniona.
• 9 maja 2024 r. – Definicja zysków zatrzymanych: Publikacja wspomnianego postu została zainspirowana faktem, że do dziś nie wypracowano jednej definicji pojęcia zysków zatrzymanych. Dlatego też zwróciliśmy się do Was, drodzy księgowi, z prośbą o wskazanie jakie składniki kapitału własnego stanowią zyski zatrzymane. Zdecydowana większość z Was uznała, że zyski zatrzymane obejmuje kapitał zapasowy, pozostałe kapitały rezerwowe oraz zysk/strata netto bieżącego okresu.
• 16 maja 2024 r. – Przechowywanie i ochrona danych ksiąg rachunkowych: Publikując informacje nt. przytaczanego problemu zasygnalizowaliśmy, że obecnie UOR zawiera raczej ogólne zapisy w zakresie przechowywania i ochrony danych w kontekście technologii komputerowych. Tym samym zapytaliśmy Was, w jakim kierunku powinny zostać zmienione zapisy dotyczące przechowywania i ochrony danych ksiąg rachunkowych w UOR. Większość naszych obserwatorów stwierdziła, że zapisy UOR powinny być uaktualnione w kontekście zmieniającego się otoczenia gospodarczego i technologicznego oraz określać jedynie ogólne zasady przechowywania i ochrony danych ksiąg rachunkowych.
• 23 maja 2024 r. – Spójność UOR z przepisami innych gałęzi prawa (w szczególności: z prawem podatkowym): W ramach naszej akcji zapytaliśmy Was, w jakim kierunku należy ujednolicać rozbieżności pomiędzy prawem bilansowym i prawem podatkowym. Większość naszych obserwatorów uznała, że w jednostkach mikro i małych przyjmować przede wszystkim rozwiązania podatkowe, natomiast w pozostałych – rozwiązania bilansowe.
• 30 maja 2024 r. – Stosowanie MSR/MSSF a obowiązek badania sprawozdań finansowych przez biegłego rewidenta: W odpowiedzi na przygotowany przez nas post obserwatorzy wyrazili zdanie, że co do zasady stosowanie MSR/MSSF powinno wiązać się z koniecznością badania sprawozdań finansowych przez biegłego rewidenta, ale ustawa powinna dopuszczać możliwość odstąpienia od niego w określonych przypadkach.
• 6 czerwca 2024 r. – Zdolność do kontynuacji działalności: W opublikowanym poście przytoczyliśmy fakt, że zadaniem kierownika jednostki jest ocena zdolności jednostki do kontynuowania działalności z uwzględnieniem wszystkich informacji dostępnych na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego, a UOR nie wymaga szczegółowego udokumentowania takiej analizy oraz jej efektów w sprawozdaniu finansowym. Zachęcaliśmy Was przy tym, by wyrazić zdanie nt. obecnego zakresu ujawnień dot. kontynuacji działalności jednostki.
• 13 czerwca 2024 r. – Podsumowanie całej akcji i perspektywy na przyszłość: W ostatnim poście z naszego cyklu dokonaliśmy podsumowania „Czwartkowych Wieczorów z UOR” i, na podstawie wcześniej przeprowadzonej ankiety, z uwagi na Wasz pozytywny odbiór akcji zasygnalizowaliśmy możliwość kontynuacji inicjatywy w przyszłości.
Podsumowanie
„Czwartkowe Wieczory z UOR” były kolejną inicjatywą, która pozwoliła nam nie tylko zgromadzić cenne opinie na temat obecnego kształtu UOR, ale także, co najważniejsze, umocnić więzi z Wami, czyli społecznością, którą reprezentujemy. Wierzymy, że informacje zebrane w trakcie akcji posłużą jako inspiracja do dalszych działań mających na celu ewolucję regulacji rachunkowości w Polsce w kierunku takich rozwiązań, które będą komplementarne z aktualną rzeczywistością gospodarczą. Jeszcze raz serdecznie dziękujemy wszystkim uczestnikom za wspólną zabawę i zaangażowanie. Kolejne edycje naszych wieczornych dyskusji już niebawem! Tymczasem zachęcamy do zapoznania się z nowym wydaniem Nawigatora Księgowych i do przesyłania pomysłów dotyczących tematyki i zawartości naszego czasopisma na adres e‑mailowy Redakcji (redakcja@rachunkowosc.com.pl). Liczymy na Waszą aktywność, bo to Wy stanowicie o sile polskiej księgowości.
Skróty w artykułach
- dyrektywa 112 – dyrektywa Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (DzUrz UE L 347 z 11.12.2006 r.)
- dyrektywa 2013/34/UE – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z 26.06.2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek (...) (DzUrz UE L 182 z 29.06.2013 r.)
- Kc – ustawa z 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (DzU z 2023 r. poz. 1610)
- KIMSF – interpretacje Komitetu ds. Interpretacji Międzynarodowej Sprawozdawczości Finansowej
- Kks – ustawa z 10.09.1999 r. Kodeks karny skarbowy (DzU z 2023 r. poz. 654)
- Kp – ustawa z 26.06.1974 r. Kodeks pracy (DzU z 2023 r. poz. 1465)
- Kpc – ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2023 r. poz. 1550)
- Ksh – ustawa z 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych (DzU z 2022 r. poz. 1467)
- KSR – Krajowe Standardy Rachunkowości
- MSR – Międzynarodowe Standardy Rachunkowości (ang. International Accounting Standards) wydawane od 2002 r. jako MSSF
- MSSF – Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej (ang. International Financial Reporting Standards)
- Op – ustawa z 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa (DzU z 2023 r. poz. 2383)
- Ppsa – ustawa z 30.08.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2023 r. poz. 1634)
- rozporządzenie o instrumentach finansowych – rozporządzenie Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (DzU z 2017 r. poz. 277)
- rozporządzenie o konsolidacji – rozporządzenie Ministra Finansów z 25.09.2009 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (DzU z 2017 r. poz. 676)
- rozporządzenie składkowe – rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU z 2023 r. poz. 728)
- rozporządzenie z 13.09.2017 r. – rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów w sprawie rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej (DzU z 2020 r. poz. 342)
- specustawa – ustawa z 2.03.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (tekst jedn. DzU z 2023 r. poz. 1327)
- uobr – ustawa z 11.05.2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (DzU z 2023 r. poz. 1015)
- uor – ustawa z 29.09.1994 r. o rachunkowości (DzU z 2023 r. poz. 120)
- updof – ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2022 r. poz. 2647)
- updop – ustawa z 15.02.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (DzU z 2022 r. poz. 2587)
- upol – ustawa z 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (DzU z 2023 r. poz. 70)
- US GAAP – Amerykańskie Standardy Rachunkowości (ang. Generally Accepted Accounting Principles)
- ustawa akcyzowa – ustawa z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (DzU z 2023 r. poz. 1542)
- ustawa emerytalna – ustawa z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1251)
- ustawa KAS – ustawa z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (DzU z 2023 r. poz. 615)
- ustawa o KRS – ustawa z 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (DzU z 2023 r. poz. 685)
- ustawa o PCC – ustawa z 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (DzU z z 2023 r. poz. 170)
- ustawa o VAT – ustawa z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU z 2023 r. poz. 1570)
- ustawa o zfśs – ustawa z 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 2023 r. poz. 998)
- ustawa zasiłkowa – ustawa z 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2022 r. poz. 1732)
- ustawa zdrowotna – ustawa z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2022 r. poz. 2561)
- usus – ustawa z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2023 r. poz. 1230)
- uzpd – ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- Założenia koncepcyjne MSSF – Założenia koncepcyjne sprawozdawczości finansowej (Conceptual Framework for Financial Reporting)
- CEIDG – Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
- EOG – Europejski Obszar Gospodarczy
- FEP – Fundusz Emerytur Pomostowych
- FGŚP – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
- FP – Fundusz Pracy
- FS – Fundusz Solidarnościowy
- IASB – Rada Międzynarodowych Standardów Rachunkowości
- IS – izba skarbowa
- KAS – Krajowa Administracja Skarbowa
- KIS – Krajowa Informacja Skarbowa
- KNF – Komisja Nadzoru Finansowego
- KRBR – Krajowa Rada Biegłych Rewidentów
- KRS – Krajowy Rejestr Sądowy
- KSB – Krajowe Standardy Badania
- MF – Minister Finansów
- MPiPS – Minister Pracy i Polityki Społecznej
- MRiF – Minister Rozwoju i Finansów
- MRiPS – Minister Rodziny i Polityki Społecznej
- MSiG – Monitor Sądowy i Gospodarczy
- NSA – Naczelny Sąd Administracyjny
- PANA – Polska Agencja Nadzoru Audytowego
- PIBR – Polska Izba Biegłych Rewidentów
- PKD – Polska Klasyfikacja Działalności
- pkpir – podatkowa księga przychodów i rozchodów
- PPK – pracownicze plany kapitałowe
- RM – Rada Ministrów
- SA – sąd apelacyjny
- sf – sprawozdanie finansowe
- skok – spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa
- SN – Sąd Najwyższy
- SO – sąd okręgowy
- TK – Trybunał Konstytucyjny
- TSUE – Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
- UCS – urząd celno-skarbowy
- UE – Unia Europejska
- US – urząd skarbowy
- WDT – wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
- WNT – wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
- WSA – wojewódzki sąd administracyjny
- zfśs – zakładowy fundusz świadczeń socjalnych