Zapraszamy do lektury „Zeszytów Teoretycznych Rachunkowości”

Rolą organizacji zawodowych jest dbanie o utrzymanie statusu profesji oraz jej rozwój. Integralny element wysiłków stowarzyszonych profesjonalistów stanowi stymulowanie i wspieranie badań naukowych dotyczących zakresu ich aktywności zawodowej. Wpisując się w tę tradycję, już od 1977 r. Rada Naukowa Stowarzyszenia Księgowych w Polsce wydaje czasopismo, które obecnie (od 2000 r.) ma tytuł „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” (ZTR). Celem czasopisma jest publikowanie artykułów polskich i zagranicznych autorów wnoszących znaczący wkład w rozwój nauki rachunkowości. Opracowane zgodnie ze standardami publikacji naukowych artykuły poruszają tematy aktualne i ważne dla profesjonalistów rachunkowości.

Badania naukowe, których wyniki zostały opublikowane w ZTR w 2023 r., dotyczą bardzo wielu aspektów rachunkowości, w tym badań historycznych. Większość tekstów odnosi się do wyzwań lub praktyk rachunkowości podmiotów gospodarczych z Polski. Z uwagi jednak na rosnącą rangę naukową ZTR publikowane są także odniesienia do doświadczeń z zagranicy. Ostatni numer specjalny (2023 r.) został wydany w języku angielskim i obejmował artykuły nt. metod badań we współczesnej rachunkowości.

Zachęcając do lektury ZTR, chcielibyśmy zwrócić uwagę na kilka istotnych kierunków i wymiarów zmian współczesnej rachunkowości, omawianych w artykułach:

1. Redefiniowanie rachunkowości i rozwój nowych rodzajów sprawozdawczości. Rachunkowość, wpisując się w aktualne trendy społeczno-ekonomiczne, zaczyna być w coraz większym stopniu postrzegana jako praktyka etyczna, przeznaczona do odwzorowania wkładu uczestników życia gospodarczego w zrównoważony rozwój gospodarczy. Integralny element tych zmian stanowi rozwój ewidencji i sprawozdawczości, które obejmują nowe aspekty działalności gospodarczej. Wprowadzanie raportowania według standardów ESG jest tego wyraźnym przejawem.

2. Transformacja cyfrowa rachunkowości. Rachunkowość, podobnie jak inne obszary działalności gospodarczej, podlega masowej cyfryzacji i postępującej inteligentnej automatyzacji. Pierwsza faza zastosowań nowych technologii pokazała potencjał radykalnej poprawy jakości, produktywności i kosztów procesów finansowo-księgowych. Szybkie upowszechnianie się sztucznej inteligencji sugeruje znacznie dalej idące zmiany o charakterze transformacyjnym. Autonomiczna inteligentna rachunkowość jutra otwiera nowe możliwości pomiaru i wykorzystania informacji biznesowej, ale jednocześnie wymusza dostosowanie kwalifikacji zawodowych profesjonalistów, którzy działają w tym obszarze.

3. Doświadczenia pandemii COVID-19 i ich przejawy w rachunkowości. Gdy uniwersalne zasady rachunkowości podlegają silnej presji, występują różnego rodzaju kryzysy. W polskich warunkach ważnym testem dla rachunkowości był okres pandemii COVID-19. Zbiegł się on z wprowadzeniem tzw. Polskiego Ładu – programu, który spotkał się z krytycznym odbiorem środowiska księgowych. Interesującym wątkiem toczącej się dyskusji publicznej było to, w jakim stopniu tego typu „nadzwyczajne” sytuacje uzasadniają odstępstwa od fundamentalnych zasad rachunkowości i standardów profesjonalnych. Biorąc pod uwagę nasilenie różnych czynników ryzyka i eskalację kryzysu bezpieczeństwa w regionie, takie dylematy wydają się, niestety, wciąż aktualne.

Wszystkie powyższe tematy podjęte w publikacjach ZTR potwierdzają, że problemy praktyki gospodarczej i badania naukowe z zakresu rachunkowości się przeplatają. Wzajemny wgląd badaczy i praktyków w obie sfery sprzyja zarówno lepszemu zrozumieniu aktualnego stanu, jak i wyznaczaniu kierunków doskonalenia rachunkowości i związanych z nią profesji.

Wielu praktyków zastanawia się, czy warto przeznaczać cenny czas na lekturę opracowań naukowych – jaką wiedzę mogą wnieść badacze (czasami dumnie nazywani teoretykami) do praktyki rachunkowości? Odpowiedź na to pytanie jest złożona i zarazem prosta. Od badaczy rachunkowości wymaga się podejmowania studiów, które pozwalają zrozumieć – z uwzględnieniem wielu różnych perspektyw – rozwój myśli i praktyk rachunkowości. Opracowywane teorie, weryfikowane materiałem empirycznym, mają dać odpowiedzi na pytanie: dlaczego tak jest albo dlaczego tak powinno być? Praktycy rachunkowości natomiast na co dzień mają raczej do czynienia z poszukiwaniem odpowiedzi na pytania: co i jak? Lektura publikacji naukowych stanowi zatem sposobność do głębszej refleksji nad profesją i sposobem jej wykonywania w określonym kontekście historycznym, społecznym, gospodarczym i politycznym. Wyniki i wnioski z badań naukowych są także rzetelną podstawą formułowania międzynarodowych i krajowych polityk, w których współtworzenie są zaangażowani profesjonaliści rachunkowości.

Zachęcamy wszystkich pasjonatów rachunkowości do śledzenia profili ZTR w mediach społecznościowych oraz zapoznania się z artykułami zamieszczonymi na stronie internetowej „Zeszytów Teoretycznych Rachunkowości” (⇒link⇐). Mamy nadzieję, że ich lektura pozwoli nie tylko uzyskać lepszy wgląd w kwestie, co i jak, lecz także zrozumieć, dlaczego zachodzą zmiany we współczesnej rachunkowości.