Rozliczenie wspólnika występującego ze spółki cywilnej

Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej powoduje konieczność przeprowadzenia rozliczenia między wspólnikami. W myśl Kc wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do niej do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia – wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia (art. 871 § 1). Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki (871 § 2).

Pomniejszenie przychodu

W art. 14 ust. 2 pkt 16 updof wskazuje się, że przychodem z działalności gospodarczej są również środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną (tzn. niebędącej podatnikiem CIT) z tytułu wystąpienia z takiej spółki.

Przy ustalaniu tego przychodu nie uwzględni się środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika z tytułu wystąpienia ze spółki, w części odpowiadającej uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólnika nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania, o których mowa w art. 8 updof, pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce i wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (art. 14 ust. 3 pkt 11 updof).

Opodatkowaniu podlegają więc kwoty faktycznie otrzymane ze spółki, pomniejszone o dochód przypadający na wspólnika, podlegający już wcześniej opodatkowaniu, obniżony o wypłaty dokonane wcześniej z tytułu z udziału w spółce. Przez takie wypłaty należy rozumieć wypłacone zyski spółki przypadające na wspólnika.

Pomniejszenie kwoty otrzymanej w związku z wystąpieniem ze spółki cywilnej o przypadające na wspólnika dochody spółki jest konsekwencją tego, że dochody spółek cywilnych podlegają opodatkowaniu u wspólników – w części im przypadającej (zgodnie z art. 8 ust. 1 i 2 updof). W przeciwnym razie dochody za wcześniejsze lata podatkowe wypłacane podatnikowi dopiero przy jego wystąpieniu ze spółki, podlegałyby 2-krotnemu opodatkowaniu – raz jako dochody ze spółki za poszczególne lata podatkowe, w których je uzyskano, i drugi raz w ramach kwot uzyskanych w związku z wystąpieniem ze spółki.

Zmniejszenie pomniejszenia

Kwotę pomniejszającą przychód z tytułu wystąpienia ze spółki należy zmniejszyć o kwoty rzeczywiście wypłacone z tytułu udziału w spółce (stanowiące dochody spółki w części przypadającej na wspólnika). Nieuwzględnienie w rozliczeniu kwot dochodów wcześniej wypłaconych oznaczałoby 2-krotne pomniejszenie kwoty przychodu o kwoty wypłaconego wspólnikowi przypadającego mu dochodu spółki.

Dochód przypadający na wspólnika, który pomniejsza przychód z tytułu wystąpienia ze spółki, podlega obniżeniu także o wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów.

Zamierzeniem ustawodawcy było zatem opodatkowanie byłych wspólników spółki osobowej niebędącej podatnikiem CIT z tytułu kwot otrzymanych w związku z wystąpieniem ze spółki wyłącznie w zakresie, w jakim kwoty te stanowiły nadwyżkę nad dochodami spółki przypadającymi na wspólnika, które nie zostały mu wcześniej wypłacone.

Ustalenie dochodu

Dochód uzyskany z tego przychodu należy obliczyć zgodnie z art. 24 ust. 3c updof. W przypadku otrzymania przez wspólnika środków pieniężnych jest nim różnica między przychodem z tego tytułu, ustalonym w opisany wyżej sposób, a wydatkami na nabycie lub na objęcie prawa do udziałów w spółce.

W części należnej występującemu wspólnikowi zawiera się zarówno:

• wkład wniesiony przez tego wspólnika w chwili przystąpienia do spółki,
• nadwyżka wartości rynkowej majątku nad jego wartością podatkową,
• pozostawione przez wspólnika zyski, wcześniej na bieżąco przez niego opodatkowane, które zostały reinwestowane (np. środki trwałe).