Śp. Doktor Zdzisław Fedak (1923–2025) – pożegnanie

28 sierpnia 2025 r. w wieku 101 lat odszedł Zdzisław Fedak – architekt polskiej rachunkowości, mistrz słowa, wykładowca i autorytet. Miał niepowtarzalny intelekt i poczucie humoru, był obdarzony wieloma talentami, którymi podczas długiego i pracowitego życia obficie się dzielił. Z owoców tytanicznej pracy Doktora, przede wszystkim utrwalonych na piśmie, korzystają i będą korzystać pokolenia polskich księgowych. Zawsze dbał, aby księgowych nie obarczać niepotrzebnymi obowiązkami, by adresowane do nich teksty były precyzyjne i pomocne. Bogactwem Jego dorobku można by obdarzyć życiorysy kilku osób. Działał z sukcesem na wielu frontach: jako księgowy, biegły rewident, naukowiec, urzędnik, społecznik i redaktor. Częścią wspólną tych aktywności była rachunkowość. Ta pisana małą literą – dziedzina nauki i praktyki, która w Polsce tak wiele zawdzięcza Doktorowi. Ale również „Rachunkowość” – miesięcznik, który tworzył i rozwijał przez ponad 70 lat.

Żegnając Go i dziękując za możliwość korzystania z Jego dorobku, chcemy przypomnieć bogatą biografię Doktora Zdzisława Fedaka.

Urodził się 19 grudnia 1923 r. w Rzeszowie. Tam ukończył cztery klasy szkoły powszechnej, a po przeprowadzce z rodziną do Krakowa kontynuował naukę w szkole św. Wojciecha (klasy V–VI). Po wybuchu II wojny światowej przeniósł się do Lwowa, w którym w czerwcu 1941 r. zdał maturę. W roku 1944 znalazł się w Łodzi, gdzie doczekał wyzwolenia. Ze względu na zagubienie świadectwa maturalnego i na trudność pozyskania dokumentów ze Lwowa, znajdującego się poza granicami powojennej Polski, zdecydował się na powtórzenie II klasy liceum. Maturę – po raz drugi – zdał w liceum im. Henryka Sienkiewicza w Łodzi. Wkrótce po wojnie rozpoczął studia w łódzkiej filii Szkoły Głównej Handlowej. Absolutorium uzyskał w lutym, a tytuł zawodowy magistra w październiku 1948 r. Został zatrudniony na stanowisku asystenta w Szkole Głównej Handlowej (w latach 1949–1991 Szkoła Główna Planowania i Statystyki). W tej uczelni w 1962 r., na podstawie rozprawy pt. Podstawowe zagadnienie rachunku kosztów produkcji przemysłu, napisanej pod kierunkiem prof. Stanisława Skrzywana, uzyskał stopień doktora nauk ekonomicznych.

Od roku 1945 pracował w pionie księgowości różnych zjednoczeń i przedsiębiorstw oraz w Centralnym Zarządzie Przemysłu Metalowego (CZPM). W 1949 r. został przeniesiony do nowo powstałego Biura Organizacji Rachunkowości (BOR), którym kierował prof. Stanisław Skrzywan. W roku 1952 BOR zlikwidowano, a zespół wraz ze Zdzisławem Fedakiem przeniesiono do Ministerstwa Finansów. W resorcie rozwijał karierę – najpierw jako wicedyrektor Departamentu Księgowości, od 1981 r. jako dyrektor, zaś od 1988 r. kierował Departamentem Księgowości i Informatyki. Formalnie zakończył służbę w 1989 r., ale kontynuował ją przez kolejny rok na prośbę ówczesnego ministra finansów Leszka Balcerowicza. Przejście na emeryturę bynajmniej nie zakończyło współpracy Doktora z Ministerstwem Finansów. Współtworzył przepisy ustawy o rachunkowości, a w latach 2001–2023 był członkiem Komitetu Standardów Rachunkowości. Brał aktywny udział w pracach nad każdym standardem i stanowiskiem KSR, zawsze dbając o wartość użytkową i zrozumiałość tekstów.

Równolegle rozwijał działalność redakcyjną. Już w 1951 r. trafił do komitetu redakcyjnego „Biuletynu Biura Organizacji Rachunkowości”, który w 1952 r. został przekształcony w miesięcznik „Rachunkowość”. W roku 1981 objął funkcję redaktora naczelnego „Rachunkowości”, kontynuując dzieło prof. Stanisława Skrzywana i jego następcy – Zdzisława Paryzińskiego. Wszystkie artykuły, które redagował, noszą ślad Jego stylu – mają uporządkowaną strukturę, jasną argumentację, logiczny i spójny przekaz.

Pracę w Ministerstwie Finansów i w redakcji łączył z działalnością społeczną. Był zaangażowany w odbudowę Stowarzyszenia Księgowych w Polsce po jego reaktywacji w 1957 r. Przez wiele lat pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Naukowej SKwP. W roku 1995 SKwP nadało Doktorowi tytuł Członka Honorowego, a w 2013 r. – złotą odznakę z diamentem „Zasłużony w rozwoju SKwP” – pierwszą tego rodzaju w historii Stowarzyszenia. Był także członkiem Komisji ds. współpracy z zagranicą.

Działał również niezwykle aktywnie na rzecz zawodu biegłego rewidenta w Polsce. Jako wiceprezes Krajowej Rady Biegłych Rewidentów i jej przewodniczący współtworzył pierwsze krajowe normy rewizji finansowej. Redagował dodatek Audytor w miesięczniku „Rachunkowość”, tworzył podręczniki i materiały szkoleniowe dla rewidentów oraz wspierał przekwalifikowanie dyplomowanych księgowych na biegłych rewidentów, m.in. we współpracy z British Council.

Charakteryzując dorobek naukowy Doktora Zdzisława Fedaka, warto także wskazać Jego książki, które obejmują zagadnienia ważne dla nauki i dydaktyki rachunkowości. Zwarte pozycje książkowe stanowiły dla wielu pokoleń studentów rachunkowości cenne źródło wiedzy, którą Doktor potrafił przekazać w sposób jasny, komunikatywny i merytorycznie precyzyjny. Niektóre z nich były podręcznikami sztandarowymi.

Dorobek książkowy Doktora obejmuje m.in.:

• Ewidencja i kalkulacja kosztów w przemyśle (PTE, 1956),

• Rachunek kosztów produkcji przemysłowej – zagadnienia wybrane (PWE, 1962),

• Rachunkowość w przedsiębiorstwie przemysłowym (współautor S. Skrzywan, PWE, 1966),

• Mała encyklopedia rachunkowości (PWE, 1971; liczne hasła z dziedziny rachunku kosztów),

• Wewnątrzzakładowy rozrachunek gospodarczy w przedsiębiorstwie przemysłowym (PWE, 1984),

• Badanie rocznych sprawozdań finansowych przedsiębiorstw w krajach o gospodarce rynkowej (SKwP, 1992),

• Rewizja rocznych sprawozdań finansowych (cz. I i II, SKwP, 1996),

• Metody i technika rewizji sprawozdań finansowych (SKwP, 1998),

• Zakończenie badania sprawozdania finansowego (SKwP, 1998),

• Długoterminowe umowy o roboty budowlane (SKwP, 2001).

Należy również wspomnieć o wydawanym z inicjatywy Doktora Zamknięciu roku, ukazującym się od 1994 r. Książka ta, nazywana w środowisku „Biblią Fedaka”, ukazała się w nakładzie blisko 250 tys. egzemplarzy, wspierając księgowych w corocznych pracach sprawozdawczych.

W swojej domowej bibliotece Doktor zgromadził unikalne książki z kilkunastu krajów dotyczące rachunkowości. Poza rachunkowością miał inne pasje, przede wszystkim podróże i sztukę. Zwiedził większość europejskich krajów oraz państwa w północnej Afryce. Fascynował się malarstwem. Stworzył unikalną kolekcję miniatur, głównie portretowych, obrazujących wygląd i stroje znanych postaci.

Doktor Zdzisław Fedak słynął z doskonałego poczucia humoru i zdolności opowiadania licznych anegdot, także przedwojennych. Pozostanie w naszej pamięci jako specjalista najwyższej klasy, otwarty na ludzi i potrafiący mówić prostym językiem o złożonych zagadnieniach rachunkowości.

Z wielkim żalem żegnamy legendę polskiej rachunkowości, mistrza i mentora dla wielu pokoleń, a przede wszystkim człowieka, którego talent, pracowitość i zaangażowanie wniosły trwały wkład w rozwój zawodu księgowego w Polsce.

Zarząd Główny i członkowie Stowarzyszenia Księgowych w Polsce,

Redakcja miesięcznika „Rachunkowość”