Garaże powinny być jednakowo opodatkowane - wyrok Trybunału Konstytucyjnego

Sedno problemu

Obecnie upol nie zawiera definicji budynku mieszkalnego (jest tylko definicja „budynku”), nie wyodrębnia też garażu jako osobnego przedmiotu opodatkowania. Uznaje go, w zależności od stanu faktycznego, za odrębny budynek lub część budynku.

W świetle upol garaż może być pomieszczeniem przynależnym do lokalu mieszkalnego albo stanowić odrębną własność lokalową. To wpływa na wysokość stawki podatku od nieruchomości.

Do garażu wielostanowiskowego stanowiącego przedmiot odrębnej własności ma zastosowanie prawie 10-krotnie wyższa stawka podatku o nieruchomości (obecnie nie więcej niż 9,71 zł za 1 m² powierzchni użytkowej) niż do garażu niestanowiącego odrębnej własności (obecnie maksymalnie 1 zł za 1 m² powierzchni użytkowej).

Ciężar tej 10-krotnie wyższej stawki ponoszą podatnicy, którzy np. posiadają miejsce postojowe (z prawem do wyłącznego korzystania z tego miejsca) w garażu wielostanowiskowym stanowiącym odrębną własność.

TK uznał to za niezgodne z Konstytucją RP. Orzekł, że sprzeczne z nią są art. 1a ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 2 oraz art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a i e upol w zakresie, w jakim:

• umożliwiają, na potrzeby podatku od nieruchomości, uznanie wyodrębnionego garażu znajdującego się w budynku mieszkalnym za część budynku o odmiennym charakterze niż mieszkalny,
• uzależniają zastosowanie odpowiednich stawek podatku od nieruchomości od wyodrębnienia garażu (znajdującego się w budynku mieszkalnym) lub jego niewyodrębnienia jako przedmiotu odrębnej własności.

Historia sporu

Skargę konstytucyjną do TK złożyli podatnicy, którzy kupili mieszkanie w bloku (budynku wielorodzinnym) wraz z miejscem postojowym znajdującym się w garażu wielostanowiskowym położonym pod tym budynkiem. Garaż był wyodrębniony jako samodzielny lokal niemieszkalny, założona została dla niego oddzielna księga wieczysta.

Prezydent miasta ustalił dla niego stawkę podatku od nieruchomości właściwą dla tzw. budynków lub ich części pozostałych. Jego decyzję utrzymało w mocy samorządowe kolegium odwoławcze.

Po przegranej przed WSA podatnicy złożyli skargę kasacyjną do NSA. Argumentowali, że nie można dyskryminować podatnika posiadającego garaż z wyodrębnioną własnością w budynku mieszkalnym względem podatników posiadających garaże o niewyodrębnionej własności.

Wskazali także, że miejsce postojowe, które posiadają, służy do przechowywania rzeczy gospodarstwa domowego, podobnie jak piwnica lub strych, a więc w rzeczywistości pełni funkcję mieszkalną.

NSA przedstawił ich sprawę do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów tego sądu.

Uchwała NSA

W uchwale z 27.02.2012 r. (II FPS 4/11) NSA orzekł, że garaż stanowiący przedmiot odrębnej własności, usytuowany w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, podlega opodatkowaniu według stawki przewidzianej w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. e upol, a więc 10-krotnie wyższej niż stawka właściwa dla budynku mieszkalnego.

NSA zwrócił uwagę na to, że ustawa podatkowa definiuje, czym jest budynek, natomiast nie definiuje pojęcia „budynek mieszkalny”. Dlatego – jak wskazał – w orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtował się pogląd, zgodnie z którym należy odwołać się do przepisów prawa budowlanego. NSA uznał za niezbędne skorzystanie z ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz z ustawy o własności lokali, a także z rozporządzeń: Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków, RM w sprawie Klasyfikacji Środków Trwałych oraz w sprawie Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych.

Na podstawie tych przepisów NSA stwierdził, że garaż może stanowić pomieszczenie przynależne do lokalu mieszkalnego albo stanowić odrębną własność lokalową. To w konsekwencji decyduje o jego opodatkowaniu odpowiednią stawką podatku od nieruchomości – orzekł.

Podkreślił zarazem, że przepisy o podatku od nieruchomości muszą być gruntownie zmienione, choćby dlatego, że powinny definiować przedmiot opodatkowania, a nie odsyłać do przepisów niepodatkowych.

Do takiej gruntownej zmiany jednak nie doszło.

Wyrok TK

W wyroku z 18.10.2023 r. TK zwrócił uwagę na to, że na gruncie ustawy o własności lokali garaż może stanowić: lokal niemieszkalny, pomieszczenie przynależne do samodzielnego lokalu mieszkalnego, odrębną własność lokalu. Nie powinno to jednak – zdaniem Trybunału – decydować o opodatkowaniu garażu.

Według TK, skoro w upol nie ma wyraźnego i jednoznacznego odwołania do ustaw niepodatkowych (wskazanych w uchwale NSA), to nie wolno tego „dopowiadać” ani „doprecyzowywać”. Nie wolno powstałej wątpliwości interpretować na niekorzyść podatnika, należy rozstrzygać ją zgodnie z zasadą in dubio pro tributario – podkreślił.

W kwestii nierównego traktowania właścicieli miejsc garażowych TK stwierdził, że nie ma podstaw prawnych, aby miejsca te w budynkach wielomieszkaniowych były traktowane jako kategoria niejednolita. Podatnicy podatku od nieruchomości, będący właścicielami takich miejsc, powinni być w świetle prawa traktowani tak samo – orzekł Trybunał.

Podzielił też stanowisko Marszałka Sejmu, że obecnie posiadanie miejsca postojowego w podziemnym garażu wielostanowiskowym stanowi immanentny element „mieszkania”. Podobnie dzieje się w przypadku innych rodzajów „pomieszczeń przynależnych” do budynku mieszkalnego, w szczególności piwnicy, strychu czy komórki, choćby nawet bezpośrednio nie przylegały do budynku mieszkalnego lub były położone w granicach nieruchomości gruntowej poza budynkiem, w którym wyodrębniono dany lokal. Podlegają one klasyfikacji według stawek przewidzianych dla budynków mieszkalnych, albowiem zaspokajają podstawowe potrzeby bytowe ludzi w zakresie zamieszkiwania, mimo iż ze swej istoty nie służą do zamieszkiwania w nich. Ponadto, bez względu na to, czy garaż stanowi nieruchomość odrębną od lokalu mieszkalnego, czy jest jedynie do niego przynależny, pełni on tę samą funkcję.

TK podkreślił również to, na co wskazał wcześniej NSA w uchwale, że poważnych zmian wymaga cały mechanizm opodatkowania nieruchomości.