Wymogi dla badań obowiązkowych i dobrowolnych

Startując w wyborach na prezesa KRBR, zaproponowałam program działania oparty na trzech filarach: podnoszenie jakości usług, wzmacnianie prestiżu naszego zawodu oraz konsolidacja środowiska. Uważam, że realizacja tych priorytetów stanowi odpowiedź na kluczowe wyzwania stojące przed biegłymi rewidentami, od tego bowiem zależy przyszłość zawodu oraz pomyślność naszych firm. Cieszę się, że propozycje te zyskały aprobatę elektorów i nowo wybranej Krajowej Rady, która będzie je wcielać w życie. Wpisują się one w „Program działania PIBR na lata 2019–2023”, uchwalony przez Walny Zjazd.

Chociaż nie ma wymogu, by w regulaminie systemu wewnętrznej kontroli jakości (dalej skwj), sporządzanym przez firmę audytorską (dalej fa), wyraźnie oddzielać zasady od procedur, w artykule zaprezentowano je w taki właśnie sposób, gdyż pozwala to jaśniej przedstawić omawiane zagadnienia.

W pkt 35–37 obowiązującego KSKJ w brzmieniu MSKJ 1 Kontrola jakości firm przeprowadzających badania i przeglądy sprawozdań finansowych oraz wykonujących inne zlecenia usług atestacyjnych i pokrewnych[1] wskazano, że firma audytorska ma obowiązek określić zasady i wymagające przeprowadzenia procedury – w odniesieniu do odpowiednich zleceń – kontroli jakości wykonania zlecenia, która zapewnia obiektywną ocenę znaczących osądów dokonanych przez osoby wykonujące zlecenie oraz wniosków sformułowanych w trakcie sporządzania sprawozdania z badania (wykonania zlecenia).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 uobr biegły rewident, przeprowadzając badanie, działa w interesie publicznym i przestrzega zasad etyki zawodowej, a w szczególności zachowuje uczciwość, obiektywizm, zawodowy sceptycyzm i należytą staranność; ma też odpowiednie kompetencje zawodowe oraz przestrzega tajemnicy zawodowej.

Jak co roku dziennik „Rzeczpospolita” przygotował – na podstawie nadesłanych ankiet – ranking najlepszych firm audytorskich (opublikowany w „Rz” z 12.04.2019 r.).

Konferencję zagaiła Prezes Regionalnej Rady RO PIBR we Wrocławiu dr Jadwiga Szafraniec, która powitała gości i stałych uczestników. Szczególnie serdecznie powitała członka KRBR i Prezesa RO PIBR w Poznaniu Macieja Ostrowskiego, Przewodniczącego Krajowej Komisji Nadzoru PIBR dr Władysława Fałowskiego oraz studentów Koła Naukowego Rachunkowości „AUDYTOR”.

Konferencję otworzył w imieniu władz uczelni, Dyrektor Instytutu Rachunkowości UEW, Prezes Oddziału Dolnośląskiego SKwP we Wrocławiu, prof. dr hab. inż. Zbigniew Luty, który stwierdził, że tego typu konferencje łączące praktykę i naukę dają niewymierne korzyści zarówno praktykom jak i pracownikom naukowym UEW. Zwrócił uwagę na stałe zmiany w otoczeniu, co wpływa na miejsce rachunkowości i rewizji finansowej w biznesie. Szczególnej uwagi wymagają nowe technologie – cyfryzacja, robotyzacja i sztuczna inteligencja.

Sprawozdanie finansowe (sf) jednostki jest podstawowym źródłem informacji o jej sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowym, z którego korzysta wielu różnych użytkowników.

Prawdziwość i zgodność danych sf z obowiązującymi przepisami uwiarygadnia sprawozdanie biegłego rewidenta z badania sf. Badanie takie wymaga przeprowadzenia przez sprawdzonego, niezależnego fachowca – biegłego rewidenta – zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa oraz standardami badania i kontroli jakości, przy zachowaniu zawodowego sceptycyzmu i zasad etyki zawodowej.

Regulacje prawne są dziś tworzone w pośpiechu, bez uprzedniej konsultacji z kompetentnymi, zawodowymi gremiami czy uznanymi fachowcami. Bywa też gorzej – konsultacje sobie, a regulacje sobie. W takich okolicznościach, w dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości, prawodawca nie może przewidzieć i uregulować pełnej gamy sytuacji i skutków, które poddaje prawnej modyfikacji. Tak też się dzieje w obszarze rachunkowości, w tym sporządzania i badania rocznych sprawozdań finansowych (sf).

Nie wydaje się, by istotnie się zmienił cel badania sf. Ma ono potwierdzić, że sprawozdanie jest wiarygodne, bo sporządzono je stosownie do wiążących przepisów prawa, na podstawie prawidłowych ksiąg rachunkowych, przedstawiających rzetelnie i jasno stan majątkowy, finansowy oraz wynik finansowy jednostki. Sporządzone przez biegłego rewidenta sprawozdanie z badania, zawierające opinię o wiarygodności zbadanego sf, ma rangę kompetentnego potwierdzenia spełniania przez nie powyższych wymogów, służącego zarówno samej jednostce i jej organom, jak i podmiotom zewnętrznym – uprawnionym bądź zainteresowanym.

W świetle uwag zgłaszanych do sprawozdań biegłych rewidentów niezwykle istotne wydaje się, aby sprawozdanie to precyzyjne wskazywało, jakie informacje zawiera zbadane sf.

W myśl art. 83 ust. 3 uobr, który określa treść sprawozdania biegłego rewidenta z badania, identyfikacja zbadanego sf polega na wskazaniu nazwy jednostki, której sf podlegało badaniu, i określeniu jego rodzaju (jednostkowe/skonsolidowane). Uobr nie wymaga identyfikacji elementów składających się na sf, nad czym można by dyskutować.

Konferencję otworzył Krzysztof Burnos, prezes KRBR, podkreślając, że priorytetem działań samorządu w ostatnich latach były małe i średnie firmy audytorskie oraz upowszechnienie nowych technologii znacząco wpływających na sposób wykonywania badań.

Obowiązkiem samorządu jest dbałość o rozwój firm audytorskich i ich wspieranie, przy uwzględnieniu zmian zachodzących na rynku.

Powierzenie – w formie podwykonawstwa – części badań kancelarii księgowej, niebędącej firmą audytorską, nie jest możliwe, bo zgodnie z art. 48 uobr przeprowadzająca badanie sprawozdania finansowego firma audytorska może – na podstawie pisemnej umowy – powierzyć osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, wpisanej na listę firm audytorskich, wykonanie w jej imieniu i na jej rzecz niektórych czynności badania (dalej podwykonawca).

Ustawa wskazuje zatem wprost, że podwykonawcą może być wyłącznie firma audytorska. Ponadto przez podwykonawcę nie może być wykonane całe badanie, a jedynie „niektóre czynności badania”. PIBR wyjaśniła, że skoro uobr nie określa zakresu „niektórych czynności badania”, to dopóki firma audytorska będąca podwykonawcą nie wykonuje „wszystkich czynności badania” objętych zleceniem badania, dopóty wykonuje „niektóre czynności badania”.