Wycena zapasu produktów (cz. II) – koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych

Zabierając głos w dyskusji nt. nieruchomości zaliczanych do inwestycji (inwestycji w nieruchomości), chcielibyśmy się skupić na problematyce ich wyceny.

Przed tym jednak wskazane wydaje się przypomnienie wiążących przepisów dotyczących inwestycji w nieruchomości, a następnie określenie przypuszczalnego (brak bowiem oficjalnego wskazania) celu ich wyodrębniania w księgach rachunkowych i sprawozdaniach finansowych (sf). Od tego zależy preferowany sposób wyceny inwestycji w nieruchomości.

31.03.2020 r. została ogłoszona ustawa z tego dnia o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw[1] (dalej tarcza 1.0). Jej art. 49 uchyla art. 134 ust. 1 uobr, który brzmiał: Maksymalny czas nieprzerwanego trwania zleceń badań ustawowych (…), przeprowadzanych przez tę samą firmę audytorską lub firmę audytorską powiązaną z tą firmą audytorską lub jakiegokolwiek członka sieci działającej w państwach UE, do której należą te firmy audytorskie, nie może przekraczać 5 lat. Zmianę tę wprowadzono bez przepisów przejściowych.

W konsultacji Jednostka mała a stosowanie zasady ostrożności znalazły się szersze wyjaśnienia dotyczące przyznanego od 1.01.2019 r. niektórym małym jednostkom prawa do odstąpienia od stosowania zasady ostrożności w zakresie dokonywania odpisów aktualizujących wartość aktywów oraz tworzenia rezerw na znane jednostce ryzyko i grożące straty.

Z analizy przepisów uor (por. rozważania w cz. I opracowania) wypływa też wniosek, że wykazywany w aktywach obrotowych bilansu koszt wytworzenia zapasu produktów gotowych i niezakończonych wymaga ustalenia na dzień bilansowy wg poszczególnych produktów, składających się na ten zapas – zarówno materialnych (rzeczowych), jak i niematerialnych.

Co do zasady, od której dopuszcza się wyjątki, koszt wytworzenia zapasu produktów nie powinien zawierać kosztu niewykorzystanych zdolności produkcyjnych. W jaki sposób je ustalić i wyłączyć, była mowa w cz. II opracowania.

W jednostkach zajmujących się produkcją, zwłaszcza przemysłową[2], ważnym zadaniem rachunkowości jest odzwierciedlenie w księgach rachunkowych i sprawozdaniu finansowym (sf) skutków prowadzenia tej działalności. Następuje to drogą zgromadzenia kosztów działalności operacyjnej, wyodrębniania z nich kosztów sprzedaży, zarządu oraz wytworzenia, a także rozliczenia kosztów wytworzenia między produkty sprzedane oraz pozostające w zapasie.

Pozwala to ustalić wynik działalności ze sprzedaży oraz uzyskać dane do wyznaczenia cen produktów, a gdy nie jest to możliwe, gdyż ceny dyktuje rynek – dane do oceny opłacalności wytwarzania poszczególnych produktów lub ich grup.

Coraz powszechniejsze jest przekonanie, że obecnie warunkiem sprawnej działalności gospodarczej, obok dysponowania klasycznymi czynnikami produkcji - środkami trwałymi, materiałami i personelem - jest wiedza i umiejętność zarządzania. Gospodarka oparta na wiedzy stawia przed rachunkowością nowe wyzwania. Zasoby materialne (środki trwałe, zapasy), mierzone w rachunkowości od wieków, stopniowo tracą znaczenie na rzecz ulotnych i nieuchwytnych zasobów niematerialnych[1], obejmujących zarówno składniki spełniające kryteria ujęcia w aktywach (są to wartości niematerialne i prawne - wnip), jak i takie, których w myśl przepisów o rachunkowości w aktywach ująć nie można.

Czwarty kwartał to okres przygotowań do zamknięcia roku. Jednym z elementów tych przygotowań jest aktualizacja wysokości wcześniej utworzonych rezerw na zobowiązania. Jedną z takich rezerw, która wymaga aktualizacji, jest rezerwa na świadczenia pracownicze, inne niż wynagrodzenie za pracę.

Ostatnie miesiące przyniosły sporo zmian w przepisach regulujących wycenę i prezentację rezerwy na świadczenia pracownicze. Zaktualizowany został zarówno Krajowy Standard Rachunkowości nr 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe” (KSR 6), jak i Międzynarodowy Standard Rachunkowości 19 „Świadczenia Pracownicze” (MSR 19).

W myśl art. 3 ust. 1 pkt 17 uor do inwestycji zalicza się aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych, wynikających z przyrostu ich wartości, uzyskania przychodów w formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści.