Podzielona płatność

W myśl rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu danych zawartych w deklaracjach podatkowych i w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług, w ewidencji VAT – pośród danych służących do obliczenia podatku należnego – podatnicy mają obowiązek wykazywania specjalnych oznaczeń:

Obowiązek wystawiania faktur z taką adnotacją wynika z art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT. Dotyczy faktur obejmujących dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w zał. nr 15 do ustawy o VAT, dokonaną na rzecz podatnika VAT, jeżeli kwota należności ogółem na tych fakturach przekracza 15 tys. zł. A contrario obowiązek taki nie istnieje w przypadku faktur dokumentujących towary lub usługi, które nie są wymienione w zał. nr 15.

Opisany przedsiębiorca na podstawie art. 108e ustawy o VAT ma obowiązek posiadać rachunek rozliczeniowy (firmowy), do którego prowadzony jest rachunek VAT. Obowiązek ten ciąży na wszystkich podatnikach, którzy dokonują dostaw towarów lub świadczą usługi, o których mowa w zał. nr 15 do ustawy o VAT, oraz nabywających te towary lub usługi – również korzystających ze zwolnienia od VAT. Jego niedopełnienie nie jest jednak w żaden sposób sankcjonowane. W konsekwencji – mimo że przedsiębiorca nie posiada rachunku firmowego – nie grożą mu z tego tytułu żadne negatywne konsekwencje podatkowe.

Dokonywanie płatności z zastosowaniem MPP nie wymaga posiadania przez podatnika dokonującego płatności odpowiednich środków na rachunku VAT. Z przepisów wynika bowiem, że w przypadku braku jakichkolwiek środków na rachunku VAT, w celu realizacji przelewu, bank obciąża wyłącznie rachunek rozliczeniowy nabywcy towarów/usług kwotą odpowiadającą wartości sprzedaży brutto wskazanej w komunikacie przelewu (zob. art. 62c ust. 2 Prawa bankowego).

Obowiązujące przepisy nie wprowadzają zakazu dokonywania płatności na rachunki bankowe (i w skok) spoza białej listy (czyli wykazu podatników VAT prowadzonego przez Szefa KAS). A zatem nie ma przeszkód, aby przedsiębiorca płacił na wskazane rachunki rolników.

Od 2020 do ustaw o podatku dochodowym oraz Op dodano przepisy określające sankcje za dokonywania płatności (za zakupione od czynnego podatnika VAT towary/usługi) przelewem na rachunki bankowe (lub w skok) spoza wykazu, o którym mowa w art. 96b ustawy o VAT (białej listy). Sankcje te polegają na:

Wspomniane konsekwencje powstają w zakresie:

• podatku dochodowego (brak u nabywcy kosztu uzyskania przychodów),
• VAT (dodatkowe zobowiązanie podatkowe u nabywcy i sprzedawcy),
• podatkowej odpowiedzialności osób trzecich, przewidzianej w Op (solidarna odpowiedzialność nabywcy towaru/usługi za zaległości w VAT dostawcy lub usługodawcy).

Od 1.11.2019 weszły w życie przepisy dotyczące obligatoryjnego stosowania mechanizmu podzielonej płatności (MPP) przy zakupie towaru/usługi z zał. 15 do ustawy o VAT, udokumentowanym fakturą na kwotę powyżej 15 tys. zł brutto, natomiast od 1.01.2020 obowiązują sankcje w CIT i PIT za naruszenie tego obowiązku (patrz ramka), jak również za płatności przelewem na rachunki bankowe spoza wykazu podatników VAT (tzw. białej listy).

Od 1.11.2019 stosowanie MPP jest obowiązkowe, jeżeli łącznie spełnionych zostanie 5 poniższych warunków (art. 108a ust. 1a ustawy o VAT):

Od 1.11.2019 wprowadzono obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności (MPP) w przypadku niektórych transakcji (art. 108a ust. 1a ustawy o VAT), m.in. gdy otrzymana faktura dokumentuje nabycie towarów lub usług wymienionych w zał. nr 15 do ustawy o VAT (są nimi m.in. usługi budowlane), a kwota należności na fakturze przekracza 15 tys. zł (brutto). Takie faktury powinny zawierać adnotację „mechanizm podzielonej płatności” (art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy o VAT).

Od 1.01.2020 na podstawie art. 22p ust. 1 pkt 2 updof oraz art. 15d ust. 1 pkt 2 updop wyłączono możliwość zaliczania do kosztów podatkowych kosztów dotyczących transakcji pomiędzy przedsiębiorcami o wartości przekraczającej 15 tys. zł, jeżeli płatność dotycząca takiej transakcji zostanie dokonana przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów, o którym mowa w art. 96b ust. 1 ustawy o VAT (na białej liście) – w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług, potwierdzonych fakturą, dokonanych przez dostawcę towarów lub usługodawcę zarejestrowanego na potrzeby podatku od towarów i usług jako podatnik VAT czynny. Wyłączenie to stosuje się, jeśli podatnik w ciągu 3 dni nie powiadomi US właściwego dla kontrahenta o dokonaniu przelewu na inny rachunek (podając m.in. numer tego rachunku).

Od 1.11.2019 r. weszły w życie przepisy (art. 108a ust. 1 ustawy o VAT) określające obowiązek stosowania MPP. Mechanizm ten nie ma jednak zastosowania w przypadku dokonywania potrącenia, o którym mowa w art. 498 Kc – do potrącanych kwot (art. 108a ust. 1d ustawy o VAT).

Problemem jest jednak to, że przedmiotem potrącenia, o którym mowa w art. 498 Kc, mogą być wyłącznie wierzytelności wymagalne (czyli te, których termin zapłaty już upłynął). W praktyce potrąca się zaś najczęściej wierzytelności, które jeszcze nie są wymagalne (tzw. potrącenie umowne). Uważam, że wskazane wyłączenie stosowania MPP powinno mieć zastosowanie również przy tego rodzaju potrąceniach, jednak dotychczas Ministerstwo Finansów nie zajęło stanowiska w tej kwestii.

Obowiązkowi zapłaty przez nabywcę należności w ramach MPP odpowiada obowiązek przyjęcia przez sprzedawcę płatności w tej formie.

Z uzasadnienia projektu nowelizacji (ustawa z 9.08.2019 o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, DzU poz. 1751) wynika, że ma to być remedium na pojawiające się nowe metody unikania opodatkowania oraz przenoszenie przestępczej działalności na kolejne sektory gospodarki nieobjęte rozliczeniami w formie odwrotnego obciążenia. Obowiązkowy MPP ma efektywnie uszczelnić system podatkowy.

Od 1.11.2019 r. obowiązują przepisy nakładające obowiązek stosowania MPP, w przypadku gdy łącznie zostanie spełnionych pięć warunków, tj.:

• podatnik VAT otrzymał fakturę z wykazaną kwotą VAT albo przekazuje całość lub część zapłaty przed dokonaniem dostawy towarów/wykonaniem usługi,
• otrzymana faktura dokumentuje nabycie towarów lub usług wymienionych w nowym zał. nr 15 do ustawy o VAT albo kwota płacona przed dokonaniem dostawy/wykonaniem usługi dotyczy nabycia takich towarów lub usług,
• kwota należności na fakturze przekracza kwotę, o której mowa w art. 19 pkt 2 Prawa przedsiębiorców, a więc 15 tys. zł, albo całość lub część zapłaty dokonanej przed dostawą towarów/wykonaniem usługi przekracza tę kwotę,
• płatność nie następuje w drodze potrącenia, o którym mowa w art. 498 Kc,
• płatność nie wynika z faktury dokumentującej transakcje realizowane w wykonaniu umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym.

O samym MPP napisano już wiele, więc dla porządku przypomnę tylko, że polega on na podziale płatności za dostawy i usługi na 2 części – kwotę netto przelewaną na bieżący rachunek bankowy oraz kwotę VAT przelewaną na rachunek bankowy VAT.

Dokładne wskazania zawiera art. 108a ustawy o VAT, który brzmi następująco:

1. Podatnicy, którzy otrzymali fakturę z wykazaną kwotą podatku, przy dokonywaniu płatności kwoty należności wynikającej z tej faktury mogą zastosować MPP.

Przepisy określające mechanizm podzielonej płatności (MPP, split payment) wprowadzono ustawą z 15.12.2017 (DzU z 2018 poz. 62), nowelizującą m.in. ustawę o VAT, Prawo bankowe i ustawę regulującą działanie skok. Istotą MPP jest podział płatności za towar lub usługę w taki sposób, że:

Nowy rozdz. 1a, obejmujący art. 108a–108d regulujące mechanizm podzielonej płatności (MPP, split payment), dodano w Dziale XI ustawy o VAT, w którym znajdują się przepisy dotyczące zasad dokumentowania transakcji.

Jak sama nazwa wskazuje, zastosowanie MPP polega na rozdzieleniu płatności za fakturę z wykazaną kwotą VAT na 2 części:

• kwotę VAT,
• kwotę netto.