Sto lat niepodległości

W tym roku przypada 100. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach niewoli, jaką naszej ojczyźnie zgotowały ostatecznie w 1795 r. trzy ościenne, wrogie mocarstwa. Święto Niepodległości, ustanowione w 1937 r., wskazuje 11 listopada jako datę określającą rocznicę tego wydarzenia, co tylko nawiązuje do daty zawarcia rozejmu kończącego walki I wojny światowej, bowiem odzyskiwanie niepodległości było procesem trwającym dziesięciolecia.

Dążenie do odzyskania niepodległości – oprócz powszechnego podtrzymywania nadziei i narodowej świadomości w społeczeństwie – przejawiało się w różnych działaniach. Na obszarach zaboru rosyjskiego wybuchały zbrojne powstania. W zaborze austriackim szczególnie troszczono się o zachowanie kultury narodowej i oświaty, nawet przez wchodzenie w struktury władz i administracji. W zaborze pruskim realizowano pracę organiczną i usilne dążenie do ochrony atrybutów polskości, w tym do zachowania ojczystego języka. Gotowość do walki zbrojnej w zaborach austriackim i pruskim nie była wykluczona, lecz stawiano ją na drugim planie, jakby oczekując warunków jej powodzenia.

Warunki skutecznej walki o odzyskanie niepodległości przez Polskę zaistniały jako rezultat wielkich wydarzeń historycznych w Europie – I wojny światowej oraz rewolucji lutowej i październikowej w Rosji w 1917 r. Na ziemiach polskich podejmowano w tym okresie przygotowania do czynu zbrojnego, które ujawniły się z siłą w ostatnich miesiącach 1918 r. Najwyraźniejszym ich przejawem było powstanie wielkopolskie, zakończone zwycięstwem i włączeniem Wielkopolski do Polski. Spontanicznie podjęte działania zbrojne we wszystkich zaborach określiły pierwszy kształt terytorium odradzającego się państwa. O międzynarodowe potwierdzenie niepodległości i ustanowienie granic trzeba było jeszcze walczyć na polu dyplomatycznym, w czasie konferencji pokojowej zwołanej we Francji w 1919 r. Podpisany na jej zakończenie traktat wersalski zawiera zapis o Polsce jako niepodległym państwie, jednak bez pełnego określenia oczekiwanych granic. O ich końcowy kształt toczyły się walki zarówno w plebiscytach, jak i na polach bitew.

Wymienienie tylko kilku istotnych wydarzeń – a nie ich opis i ocena, gdyż te należą do historyków – służy podkreśleniu doniosłości starań i czynów, które zaowocowały powrotem naszego państwa na mapę Europy. To wielkie dzieło odzyskania niepodległości należy wspominać, aby złożyć wyrazy życzliwej pamięci oraz hołdu i wdzięczności wszystkim, którzy swoją pracą i walką przyczynili się do ponownego odrodzenia Polski.

Obchodząc w tym roku jubileusz odzyskania niepodległości, częściej niż zazwyczaj powracamy myślami nie tylko do historycznych wydarzeń 1918 r., ale do wszystkich lat tego 100-lecia – do wielkiego czynu tworzenia substancji naszego państwa przez wiele pokoleń obywateli, również do okresów trudnych i tragicznych, a także do dokonań oraz osiągniętego rozwoju gospodarczego i społecznego.

Minione 100-lecie skłania także do refleksji nad rachunkowością i zawodem księgowego w tym okresie. Pierwsze lata były szczególnie trudne dla odradzającego się państwa, gdyż trzeba było tworzyć od nowa m.in. regulacje prawne – w każdym z trzech zaborów były one inne. Olbrzymia praca musiała być wykonana dla ujednolicenia zasad rachunkowości. Ich upowszechnienie wymagało szkolenia kadr i wydawania publikacji instruktażowych. Dużą rolę odgrywała w nich zawodowa organizacja księgowych – Związek Buchalterów, który już w 1919 r. zaoferował Ministerstwu Przemysłu i Handlu współudział w opiniowaniu zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych. Związek Księgowych w Polsce – bo taką nazwę wkrótce przyjął Związek Buchalterów – prowadził szeroką akcję szkoleniową i organizacyjną, a także wydawał miesięcznik „Czasopismo Księgowych w Polsce”.

Reagując na potrzeby gospodarki, a także w trosce o rangę zawodu, Związek przedłożył władzom państwowym projekty dokumentów ws. powołania funkcji biegłego księgowego.

Patrząc z perspektywy wielu dziesiątków lat na te trudne początki nowej państwowości, organizującej się gospodarki, a także na zawód księgowego spełniający wobec niej służebną funkcję, możemy wyraźnie dostrzec i docenić olbrzymie przemiany, jakie nastąpiły we wszystkich dziedzinach.

Jako wyznaczniki tych przemian w zawodzie księgowego można wskazać m.in., że księgowość – polegająca uprzednio jedynie na starannym prowadzeniu zapisów ewidencyjnych w księgach handlowych – przebyła długą drogę rozwoju do dzisiejszej rachunkowości, w której zagadnienia ewidencji są tylko jej częścią. Dziś obejmuje ona złożone sprawy wyceny aktywów i pasywów, niekiedy przy zastosowaniu skomplikowanych metod i szacunków, rozbudowaną sprawozdawczość finansową, wielofunkcyjny rachunek kosztów oraz rachunkowość zarządczą.

Coraz bardziej skomplikowane życie gospodarcze, sukcesywne pojawianie się nowych zjawisk i odmian zdarzeń gospodarczych, nowych instrumentów finansowych oraz wielu innych narzędzi zarządzania i finansowania, a także podatków podążających za zmianami w gospodarce, powoduje rozrost regulacji prawnych. Skutkuje to potrzebą ustalania sposobu ich ujmowania w rachunkowości – najpierw co do zasad, a następnie w praktycznych działaniach. Przysparza to zadań i coraz to nowszych obowiązków pracownikom finansowo-księgowym. Równocześnie rozwijają się liczne funkcje rachunkowości, a w szczególności jej funkcja informacyjna, służąca licznym interesariuszom wewnętrznym i coraz częściej zewnętrznym, co wiąże się z otwartym charakterem działalności podmiotów gospodarczych.

Te przemiany były siłą sprawczą wzrostu rangi zawodu księgowego i jego wizerunku – przejścia od funkcji rejestratora zaszłości do funkcji analityka i doradcy biznesowego, dysponującego zasobem informacji pochodzących z przetwarzania danych rachunkowości, cennych dla wspomagania zarządzania.

Nie można pominąć faktu, że awansowi zawodu księgowego sprzyjał w ostatnich dziesięcioleciach dynamiczny postęp techniczny i technologiczny, który objął także rachunkowość. Od liczydeł poprzez maszyny liczące i księgujące przeszliśmy do ery elektroniki. Poza olbrzymim ułatwieniem wykonywania czynności o charakterze techniczno-ewidencyjnym i wewnętrznego uzgadniania ksiąg (zniknęła zmora „poszukiwania grosza”) nowoczesna technika umożliwiła szybkie, bezbłędne przetwarzanie dużej liczby danych i to w krótkim czasie, co z kolei pozwala na bieżąco uzyskiwać wiele informacji.

Taki skok jakościowy spowodował, że wykonywanie zawodu księgowego, zwłaszcza na samodzielnych stanowiskach, stawia księgowym wysokie wymagania w zakresie kwalifikacji, tj. wiedzy, umiejętności jej stosowania oraz etyki zawodowej. Osoby pracujące w naszym zawodzie wiedzą, że dla jego właściwego wykonywania niezbędne jest posiadanie wiedzy nie tylko z podstawowych dziedzin rachunkowości i finansów, ale także z zakresu mikroekonomii, organizacji działalności przedsiębiorstw, prawa, podatków, analizy finansowej i rachunkowości zarządczej. Co więcej, dziś konieczne jest posiadanie umiejętności posługiwania się narzędziami informatycznymi. Aby praca ta dawała satysfakcję, potrzebne są osobiste predyspozycje odpowiadające wymaganiom tego zawodu, a także praktyczne stosowanie zasady, że uczyć trzeba się przez całe życie.

W przeobrażeniach zawodu, a przede wszystkim w przygotowaniu kadr księgowych do wykonywania coraz bardziej złożonych zadań oraz do sprostania wyzwaniom postępu i zmieniających się potrzeb, wielką rolę odgrywa zawodowa organizacja księgowych: od 1907 r. – Związek Buchalterów, od 1926 r. – Związek Księgowych w Polsce, a od 1957 r. – Stowarzyszenie Księgowych w Polsce.

Kontynuując dobrą tradycję, Stowarzyszenie służy pomocą szerokim kręgom osób związanych zawodowo z rachunkowością. To upoważnia je do występowania w imieniu środowiska zawodowego. Dlatego władze naczelne SKwP oraz przedstawiciele jego innych organów i jednostek organizacyjnych, zgromadzeni w Poznaniu na uroczystej sesji poświęconej obchodom 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę, przyjęli deklarację, oddając w niej hołd pokoleniom Polaków – w tym także ludziom naszego zawodu – którzy wywalczyli dla nas wolność i państwowość, a następnie wielkim zbiorowym wysiłkiem przyczynili się do rozwoju naszego kraju.

Zadeklarowaliśmy, że będziemy dbać o dobro i rozwój niepodległej Polski, gdyż utożsamiamy się z piękną myślą wyrażoną przez Cypriana Kamila Norwida: Ojczyzna to wielki, zbiorowy obowiązek.