12. Odliczenie VAT naliczonego

Spółdzielnia – jak wynika z powyższego – dokonuje dostaw towarów i świadczy usługi, które są opodatkowane stawką 8% lub 23% VAT bądź objęte zwolnieniem z VAT. W celu zrealizowania prawa do odliczenia VAT w stosunku do towarów i usług wykorzystywanych do wykonywania zarówno czynności, w związku z którymi spółdzielni przysługuje prawo do odliczenia, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, jest ona obowiązana do odrębnego okreś­lenia kwot VAT naliczonego, związanych z czynnościami uprawniającymi do odliczenia (zob. pismo KIS z 5.03.2021 r., 0111-KDIB3-1.4012.930.2020.2.IK).

Jeśli takie wyodrębnienie nie jest możliwe, spółdzielnia ma prawo pomniejszyć kwotę VAT należnego o taką część kwoty VAT naliczonego, którą może proporcjonalnie przypisać czynnościom dającym prawo do odliczenia (art. 90 ust. 1 ustawy o VAT). Sposób ustalania proporcji okreś­la art. 90 ust. 3–10 ustawy o VAT.

Nie jest możliwy podział VAT naliczonego, przypadającego na sprzedaż opodatkowaną i zwolnioną, według klucza samodzielnie ustalonego przez spółdzielnię, z pominięciem ww. przepisów.

Wskazuje na to pismo KIS z 11.12.2018 r. (0113-KDIPT1-1.4012.807.2018.1.JK): Gdy nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot podatku związanego z czynnościami, w stosunku do których przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego oraz związanego z czynnościami, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do propor­cjonalnego rozliczenia podatku naliczonego, zgodnie z art. 90 ust. 2 ustawy. Należy zaznaczyć, że w odniesieniu do kwoty podatku naliczonego związanej z działalnością opodatkowaną podatkiem VAT, jak i zwolnioną z opodatkowania tym podatkiem, w sytuacji gdy podatnik nie ma bezpośredniej możliwości przyporządkowania całości lub części kwot podatku naliczonego związanego z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, ma on prawo do odliczenia po­datku naliczonego w części odpowiadającej kwocie podat­ku naliczonego obliczonego według proporcji, o której mowa w art. 90 ust. 2 ustawy i na zasadach wskazanych w dalszych ustępach przepisu art. 90.

(…) W przypadku odliczenia podatku naliczonego według proporcji, o której mowa w art. 90 ust. 2 ustawy, przepisy ustawy o VAT przewidują jedną metodę rozliczania podatku naliczonego, tj. według obrotu (art. 90 ust. 3 ustawy). (…) Przyjęta przez wnioskodawcę metoda ustalenia podatku naliczonego podlegającego odliczeniu, jaką jest klucz powierzchni użytkowej, nie stanowi bezpośredniej alokacji, lecz jest metodą szacunkową (…). Tzw. klucz powierzchni użytkowej nie daje możliwości obiektywnego, tzn. niezależnego od woli wnioskodawcy i przyjętych przez niego kryteriów, okreś­lenia wartości podatku naliczonego związanego z czynnościami opodatkowanymi i czynnościami zwolnionymi. Ponadto metoda ustalenia podatku naliczonego podlegającego odliczeniu przez wyliczenie procentowego udziału powierzchni użytkowej w danych budynkach nie znajduje podstaw w przepisach ustawy o VAT.

(…) Spółdzielni nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur dotyczących prac remontowych wykonywanych w budynkach, w których mieszczą się zarówno lokale mieszkalne, jak i lokale użytkowe, według klucza powierzchni użytkowej. Wnioskodawca w odniesieniu do poniesionych kosztów z tytułu remontu budynków z lokalami mieszkalnymi i lokalami użytkowymi, które służyć będą zarówno czynnościom opodatkowanym, jak i zwolnionym od podatku, ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturach dokumentujących nabycie towarów i usług przy zastosowaniu proporcji, o której mowa w art. 90 ust. 3 ustawy (identycznie pismo KIS z 5.03.2021 r., 0111-KDIB3-1.4012.930.2020.2.IK).

Jeżeli spółdzielnia mieszkaniowa realizuje zadania związane np. z termomodernizacją obiektów budowlanych, na które otrzymała dofinansowanie w ramach unijnych czy rządowych projektów (przy czym do czasu jego otrzymania wydatki te są finansowane z funduszu remontowego lub kredytu bankowego), to powstaje pytanie, czy od tych wydatków, udokumentowanych fakturą, może odliczyć VAT.

Prawo do odliczenia przysługuje spółdzielni jedynie w odniesieniu do wydatków związanych z czynnościami opodatkowanymi. Jeżeli wydatki mają związek wyłącznie z czynnościami zwolnionymi, prawo do odliczenia nie przysługuje. Nie ma tu znaczenia źródło ich finansowania.

Potwierdzają to pisma KIS z:

• 10.09.2018 r. (0115-KDIT1-2.4012.604.2018.1.KSZ): spółdzielni nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu poniesionych wydatków w związku z termomodernizacją budynków mieszkalnych, gdyż – jak wynika z treści wnios­ku – zakupione towary i usługi nie będą wykorzystywane do czynności opodatkowanych i będą dotyczyły wyłącznie sfery działalności zwolnionej podatnika. Nie zostanie zatem spełniony podstawowy warunek uprawniający do odliczenia podatku, wynikający z treści art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Jednocześnie należy wskazać, że bez wpływu na niniejsze rozstrzyg­nięcie pozostaje okoliczność, że źródłem finansowania wydatków jest fundusz remontowy,
• 26.06.2020 r. (0112-KDIL1-3.4012.214.2020.1.AKS): wnioskodawca nie ma prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących zakupy i usługi firm wyłonionych w ramach przetargów, związanego z realizacją projektu unijnego polegającego na kompleksowej modernizacji energetycznej budynków mieszkalnych, w których nie ma lokali użytkowych,
• 2.06.2021 r. (0111-KDIB3-1.4012.304.2021.1.ASY): wnioskodawca nie ma prawa do odliczenia podatku VAT od nabywanych towarów i usług na cele realizacji zadania kompleksowej modernizacji energetycznej w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych (nie występują w nich lokale użytkowe), na które spółdzielnia pozyskała dofinansowanie z funduszy unijnych.