Odliczanie straty a okres przechowywania ksiąg

Zgodnie z art. 86 § 1 Op księgi podatkowe (którymi w myśl Op są też księgi rachunkowe) i dokumenty związane z ich prowadzeniem powinny być przechowywane do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, a więc – jak stanowi art. 70 § 1 Op – co do zasady przez 5 lat, licząc od końca roku, w którym minął termin płatności podatku (bieg terminu przedawnienia może w określonych w Op sytuacjach ulec zawieszeniu lub przerwaniu).

Przepis ten mówi jednak wyłącznie o przedawnieniu zobowiązania podatkowego, stąd w przypadku gdy podatnik poniósł i w kolejnych latach odliczał stratę, powstał problem, kiedy dochodzi do przedawnienia tej straty, a w konsekwencji, do kiedy organ podatkowy ma prawo weryfikować jej wysokość, a podatnik obowiązany jest przechowywać księgi w celu umożliwienia tej weryfikacji.

Organy podatkowe stały na stanowisku, że księgi i dokumenty dotyczące roku, w którym została poniesiona strata, odliczana od podatku w kolejnych latach, powinny być przechowane do czasu upływu okresu przedawnienia zobowiązania podatkowego za rok podatkowy, w którym dokonano odliczenia (niekiedy więc nawet ponad 10 lat). W przeciwnym razie nie byłaby możliwa weryfikacja poprawności dokonanego przez podatnika odliczenia.

Przykładowo w interpretacji IS w Warszawie z 16.01.2017 (1462-IPPB5.4518.15.2016.1.JC) stwierdzono: dopóki spółka będzie rozliczała stratę podatkową, odejmując jej wartość od dochodu w kolejnych latach, dopóty będzie zobowiązana przechowywać księgi podatkowe i dokumenty z lat, w których wykazana była ta strata. Termin przedawnienia powinien więc być liczony od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku ustalonego na podstawie dochodu pomniejszonego o ostatnią część straty rozliczanej przez podatnika (tak też pisma KIS z 22.05.2017, 0114-KDIP2-2.4017.5.2017.1.SO, IS w Katowicach z 25.11.2016, 2461-IBPB-1-2.4518.34.2016.2.BD).

Podobny pogląd wyrażały niektóre sądy administracyjne: skoro strata podatkowa jest elementem kalkulacyjnym podatku w następujących po sobie kolejnych 5 latach podatkowych, w których jest odliczana, a nie zobowiązaniem podatkowym za dany rok, to skarżąca ma obowiązek przechowywać księgi i dokumenty podatkowe (za lata, w których strata wystąpiła, i za lata, w których stratę odliczała) przez okres 5 lat, licząc od końca tego roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku za rok, w którym po raz ostatni odliczono stratę (wyrok WSA z 20.04.2016, I SA/Gl 1458/15).

Także NSA w wyrokach z 26.10.2016 (II FSK 2709/14) i 19.08.2016 (II FSK 1827/14) orzekł, że prawo do wydania decyzji określającej wysokość straty nie ulega przedawnieniu w rozumieniu art. 70 § 1 Op, a zatem decyzja określająca stratę może zostać wydana tak długo, jak długo możliwa jest weryfikacja deklaracji za rok podatkowy, w którym strata ta została rozliczona (odliczona).

W wielu orzeczeniach wyrażano jednak zdanie odmienne (np. wyroki NSA z 26.01.2016, II FSK 2922/14 i 19.11.2014, II FSK 513/13).

Ostatecznie sprawę rozstrzygnęła uchwała NSA z 6.11.2017 (II FPS 3/17). Odpowiadając na pytanie, czy w świetle przepisów Op dopuszczalne jest prowadzenie postępowania podatkowego i orzekanie o wysokości straty w CIT za rok podatkowy, w którym została ona poniesiona, w sytuacji gdy upłynął termin przedawnienia zobowiązania podatkowego za ten rok, NSA orzekł korzystnie dla podatników, stwierdzając, że art. 70 Op ma zastosowanie także do straty podatkowej, a w konsekwencji organy mogą zweryfikować wysokość straty w ciągu 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym ta strata została wykazana. Po tym czasie taka weryfikacja nie jest już możliwa, nawet jeśli podatnik odliczał stratę od dochodu.

Wracając do pytania, oznacza to, że księgi rachunkowe za 2011, w którym podatnik poniósł stratę (wykazaną w zeznaniu złożonym w 2012), powinny być przechowywane do końca 2017 (o ile nie zachodzą przesłanki zawieszenia lub przerwania biegu przedawnienia). Począwszy od 2018, organy podatkowe nie mają bowiem prawa do weryfikacji tej straty.